Η Άνω και κάτω Βάθεια

 

Η Κάτω Βάθεια είναι χωριό της επαρχίας Πεδιάδας και έδρα ομώνυμου Δημοτικού διαμερίσματος του δήμου Χερσονήσου στο Νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται σε απόσταση 15 περίπου χιλιομέτρων από την πόλη του Ηρακλείου. Βρίσκεται στην κοιλάδα του Βαθειανού ποταμού. Οι 60 περίπου κάτοικοι (απογρ. 2001) ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια αλλά και την αμπελοκαλλιέργεια. Στα αξιοθέατα αξίζει να αναφερθεί το φαράγγι Ποροφάραγγο.

Το Δημοτικό διαμέρισμα Κάτω Βαθείας απαρτίζεται από τρεις οικισμούς και έχει 875 κατοίκους συνολικά, με βάση την απογραφή του 2001.

Οι οικισμοί αυτοί συνοδευόμενοι από τον πληθυσμό τους το 2001 είναι:.

• η Κάτω Βάθεια , έδρα [61].
• ο Βαθειανός Κάμπος [ 731 ], που βρίσκεται κοντά στον οικισμό Κοκκίνη Χάνι.
• ο Βραχόκηπος [ 83 ] .

 

H πρώτη γνωστή μνεία για την Κάτω Βάθεια βρίσκεται σε συμβόλαια του 1271. Εκείν αναφέρεται ως Cato Vathie. Σε συμβόλαιο του 1279, αναφέρεται μονολεκτικά Κατοβάθια.

Το 1881 εντάχθηκε στο δήμο Επισκοπής με 210 κατοίκους καθώς και το 1900, με 141 κατ. Το 1928 υπήχθη στην κοινότητα Ελιάς, με 215 κατ. Από το 1940 και μετά αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Με το σχέδιο Καποδίστριας η Κάτω Βάθεια εντάχθηκε στο Δήμο Γουβών.

Στην περιοχή του χωριού, στη θέση Αρτσά, ανακαλύφθηκε λαξευτός τάφος, που χρονολογείται από την Υστερομινωική περίοδο. Δύο λάρνακες βρέθηκαν με τους σκελετούς στην αρχική τοποθέτηση του νεκρού, και πιστοποιήθηκε ότι οι νεκροί τοποθετούνταν τότε μέσα στις σαρκοφάγους έχοντας τα σκέλη διπλωμένα.

Επίσης το 1958 έγιναν ανασκαφές σε αρχαϊκό ελληνικό τάφο, των αρχών του 7ου αιώνα π. Χ. Η ταφή είχε γίνει σε πιθάρι, που είχε λαιμό διακοσμημένο με τρεις σφίγγες, με ωραίες διακοσμημένες κεφαλές και με δαιδαλώδη κόμμωση

Το 1583 αναφέρεται (Καστροφύλακας, Κ 95) με το όνομα Vathia Cato. Στα νεότερα χρόνια κάτοικοι από την Κάτω Βάθεια ίδρυσαν μαζί με άλλους τον οικισμό Κοκκίνη Χάνι.

Στο νεκροταφείο του χωριού βρίσκεται ο παλιός ναός της Αγίας Αικατερίνης, ενώ η Μεταμόρφωση του Σωτήρος και ο νεότερος ναός Ζωοδόχος Πηγή είναι αξιόλογοι.