Ρώμη η αιώνια πόλη

 

Η Ρώμη (ιταλικά: Roma) είναι η πρωτεύουσα της Ιταλίας και μία ειδική κοινότητα (ονόματι Comune di Roma Capitale). Είναι επίσης πρωτεύουσα της περιφέρειας του Λατίου. Με 2.874.605 κατοίκους σε 1.287,36 τ. χλμ. είναι η μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε πληθυσμό εντός των ορίων της πόλης. Είναι το κέντρο της μητροπολιτικής περιοχής της Ρώμης, η οποία έχει πληθυσμό 4,3 εκατομμυρίων κατοίκων. 

Η Ρώμη βρίσκεται στο κεντροδυτικό τμήμα της Ιταλικής χερσονήσου, στο Λάτιο, κατά μήκος του Τίβερη. Το Βατικανό είναι ανεξάρτητη χώρα εντός των ορίων της πόλης της Ρώμης, το μόνο υπάρχον παράδειγμα χώρας μέσα σε πόλη: γι' αυτό το λόγο η Ρώμη ορίζεται συχνά ως πρωτεύουσα δύο κρατών

Η πόλη ιδρύθηκε σύμφωνα με την παράδοση στις 21 Απριλίου 753 π.Χ. (παρόλο που οι πρόσφατες ανασκαφές στο Lapis Niger θα έκαναν την ίδρυση να χρονολογείται από 2 αιώνες νωρίτερα), κατά τη διάρκεια των τριών χιλιετιών της ιστορίας του ήταν η πρώτη μητρόπολη της ανθρωπότητας, η καρδιά του ενός από τους σημαντικότερους αρχαίους πολιτισμούς, που επηρέασε την κοινωνία, πολιτισμός, γλώσσα, λογοτεχνία, τέχνη, αρχιτεκτονική, φιλοσοφία, θρησκεία, νόμος και έθιμα της Ευρώπης των επόμενων αιώνων. 

Τόπος καταγωγής της Λατινικής γλώσσας, ήταν η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που επέκτεινε την κυριαρχία της σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου και σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, του Παπικού Κράτους, που υπόκειται στη διαχρονική δύναμη των παπών και του Βασιλείου της Ιταλίας (από το 1871 έως το 1946). Εξ ορισμού, ορίζεται η πόλη, το Caput Mundi και η "αιώνια πόλη".

Το ιστορικό του κέντρο, οριοθετημένο από την περίμετρο των αυριανών τειχών, επικαλύπτοντας μαρτυρίες σχεδόν τριών χιλιετιών, είναι μια έκφραση της ιστορικής, καλλιτεχνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του δυτικού ευρωπαϊκού κόσμου και, το 1980, μαζί με τις εξωεδαφικές ιδιότητες της Αγίας Έδρας στην πόλη, περιλαμβάνεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ένα μέτρο που επεκτάθηκε το 1990 στις περιοχές που περιλαμβάνονται στα τείχη του Τζανικολένσε.

Τόπος ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Ευρατόμ, η Ρώμη φιλοξενεί επίσης την έδρα τριών οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών: τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), το Διεθνές Ταμείο Γεωργικής Ανάπτυξης (IFAD) και το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP).

Η Ρώμη, η καρδιά του Καθολικού Χριστιανισμού, είναι η μόνη πόλη στον κόσμο που φιλοξενεί ένα ολόκληρο κράτος, τον θύλακα της Πόλης του Βατικανού: για το λόγο αυτό συχνά ορίζεται ως η πρωτεύουσα δύο κρατών.

Η Ρώμη εκτείνεται στις όχθες του ποταμού Τίβερη. Ο αρχικός οικισμός αναπτύχθηκε στους λόφους που βλέπουν προς τον κόλπο όπου βρίσκεται η νήσος Τιβερίνα, ο οποίος αποτελεί και το μοναδικό φυσικό πέρασμα του ποταμού.

Η δημοτική έκταση είναι μεγάλη, έχοντας ενσωματωμένες περιοχές εγκαταλελειμμένες για αιώνες, ως επί το πλείστον βάλτο και ακατάλληλη για γεωργία γη και δεν ανήκει σε κανένα δήμο: με έκταση 1287,36 χλμ² είναι η μεγαλύτερη στην Ιταλία και είναι μία από τις περισσότερο εκτεταμένες εκτάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών.

 Η πυκνότητα του πληθυσμού δεν είναι πολύ υψηλή, λόγω της παρουσίας καταπράσινων περιοχών διάσπαρτων σε ολόκληρη τη δημοτική έκταση: Η Ρώμη είναι μοναδική στον δυτικό κόσμο για την έκταση της υπαίθρου που περιβάλλει την πόλη και την αλληλοδιείσδυση μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Επιπλέον, η Ρώμη είναι ο ιταλικός δήμος με τον υψηλότερο αριθμό παρακείμενων δήμων, 29 (εξαιρουμένου του διαμερίσματος της Πόλης του Βατικανού).

Η περιοχή στην οποία γεννήθηκε και αναπτύχθηκε η πόλη έχει μια γεωλογικά πολύπλοκη ιστορία: το πρόσφατο υπόστρωμα αποτελείται από το πυροκλαστικό υλικό που παράγεται από τα εξαφανισμένα ηφαίστεια που περιβάλλουν την περιοχή της πόλης στα νοτιοανατολικά, το ηφαίστειο Λάτιο στο σημερινό Κόλλι Αλμπάνι, και στα βορειοδυτικά, τα βουνά Σαμπατίνι, που δημιουργήθηκαν μεταξύ 600.000 και 300.000 ετών πριν. 

Οι περισσότεροι από τους λόφους της περιοχής σχηματίζονται από αυτές τις αποθέσεις. Στη συνέχεια, η ποτάμια δραστηριότητα του Τίβερη και του Ανιενίνου συνέβαλαν στη διάβρωση των ανάγλυφων και στην καθίζηση, χαρακτηρίζοντας το σημερινό έδαφος.

Η έκταση της Ρώμης, επομένως, έχει διαφορετικά φυσικά τοπία και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά: ορισμένα ορεινά ανάγλυφα και λόφους (συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών επτά λόφων), τις πεδινές περιοχές, τον ποταμό Τίβερη και τους παραποτάμους του, τα πηγάδια, τους χειμάρρους και τις τεχνητές λίμνες Μπρατσάνο και Μαρτινιάνο, ένα νησί του ποταμού (Νήσος Τιβερίνα), την αμμώδη ακτή του Λίντο ντι Όστια, το Τυρρηνικό Πέλαγος.

Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ρωμύλος θεμελίωσε τη Ρώμη στον Παλατίνο Λόφο στις 21 Απριλίου 753 π.Χ.. Στη συνέχεια σκότωσε τον δίδυμο αδελφό του Ρέμο και έγινε ο πρώτος βασιλιάς της. Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο ευγενής Αινείας από τη Τροία, ο οποίος έφυγε όταν καταστράφηκε η Τροία στον Τρωικό πόλεμο, ήταν ιδρυτής της Ρώμης: αυτή είναι η εκδοχή των Ρωμαίων συγκλητικών όταν η Ρώμη έγινε αυτοκρατορία επιδιώκοντας τη πολιτική συνέχεια μιας άλλης μεγάλης πόλης. 

Αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμών στην περιοχή ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. Η Ρώμη ήταν η πρωτεύουσα διαδοχικά στο Ρωμαϊκό Βασίλειο, τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τελικά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στην ακμή της η επιρροή της επεκτεινόταν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και τις ακτές της Μεσογείου, ενώ ο πληθυσμός της υπολογίζεται ότι ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο. Με την μετάβαση στον Χριστιανισμό απέκτησε και θρησκευτική σημασία και καθιερώθηκε ως η έδρα της Καθολικής Εκκλησίας. 

Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η πόλη παρήκμασε και ο πληθυσμός μειώθηκε αισθητά. Στην περίοδο της Αναγέννησης δεν είχε πια την πολιτική ισχύ του παρελθόντος, γνώρισε όμως πολιτιστική και καλλιτεχνική ανάπτυξη λόγω της παρουσίας του Πάπα. Το 1871 έγινε η πρωτεύουσα της ενοποιημένης Ιταλίας. Τον 20ό αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά και σήμερα η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή έχει πάνω από 5 εκατομμύρια κατοίκους.

Κατά την πρώτη περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1ος - 2ος αιώνας μ.Χ.), η Ρώμη ήταν η πολυπληθέστερη πόλη του τότε γνωστού κόσμου, με πληθυσμό που ξεπερνούσε σύμφωνα με εκτιμήσεις το 1,5 εκατομμύριο κατοίκους. Με την πτώση της αυτοκρατορίας, ο πληθυσμός της άρχισε να μειώνεται δραματικά, ως και 50.000 κατοίκους, ενώ παρέμεινε στάσιμος καθ'όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μόνο κατά την περίοδο της Αναγέννησης αυξήθηκε σε μικρό ποσοστό.

Όταν η πόλη ενώθηκε με το Βασίλειο της Ιταλίας το 1870, αριθμούσε 200.000 κατοίκους που αυξήθηκαν σε 600.000 στα τέλη του 19ου αιώνα κατά την περίοδο του φασισμού ο πληθυσμός της άγγιξε το 1.000.000. Κατά την περιόδο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρώμη συνέχισε να αναπτύσσεται πληθυσμιακά, απόρροια και του οικονομικού μπουμ των δεκαετιών του 1950 και 1960 που συντελέστηκε στην Ιταλία.

Σύμφωνα με την ιταλική στατιστική υπηρεσία, 199.417 κάτοικοι είναι ξένοι υπήκοοι, που αντιπροσωπεύουν το 7,4% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Εξ αυτών, οι πολυπληθέστερες κοινότητες είναι των μεταναστών από τη Ρουμανία (31.362), τις Φιλιππίνες (24.009) και την Πολωνία (10.614).

Το ιστορικό κέντρο της Ρώμης είναι ένας απέραντος αρχαιολογικός χώρος με μνημεία από πολλές -και κυρίως συνεχόμενες- ιστορικές περιόδους (αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, μπαρόκ και μεταγενέστερα). 

Η UNESCO το έχει ανακηρύξει μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Ως τέτοιο μνημείο αναγνωρίζεται επίσης και το Βατικανό. Τα σημαντικότερα μνημεία και αξιοθέατα της Ρώμης αναφέρονται στο λήμμα Μνημεία και Μουσεία της Ρώμης