Τα Μετέωρα οι σκοτεινόχρωμοι βράχοι από ψαμμίτη

 Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα στη Θεσσαλία, κοντά στα πρώτα υψώματα της Πίνδου και των Χασίων. Τα μοναστήρια των Μετεώρων, που είναι χτισμένα στις κορυφές κάποιων από τους βράχους, είναι σήμερα το δεύτερο πιο σημαντικό μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα, ύστερα από το Άγιο Όρος.

 Από τα τριάντα που υπήρξαν ιστορικά, σήμερα λειτουργούν μόνον έξι, τα οποία, από το 1988 περιλαμβάνονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Τα Μετέωρα βρίσκονται στο βορειοδυτικό όριο της Θεσσαλικής πεδιάδας και κοντά στο νότιο άκρο της Μεσοελληνικής Λεκάνης, ενός τεκτονικού βυθίσματος το οποίο εκτείνεται από την Αλβανία μέχρι τη Θεσσαλία.

 Η μεσοελληνική λεκάνη συνορεύει στα δυτικά με την Πίνδο και στα ανατολικά οριοθετείται από την πελαγόνια ζώνη των Ελληνίδων. Η λεκάνη είναι γεμάτη με ιζήματα που μετέφεραν ποταμοί ή θαλάσσια ιζήματα. Στο νότιο τμήμα της λεκάνης, όπου βρίσκονται τα Μετέωρα, τα ιζήματα αυτά χρονολογούνται από το Ολιγόκαινο και το Μειόκαινο. Πάνω τους βρίσκονται τα μεταγενέστερα ιζήματα της θεσσαλικής πεδιάδας, τα οποία καλύπτουν το νότιο τμήμα του συμπλέγματος των Μετεώρων.

Το σύμπλεγμα των Μετεώρων αποτελείται κυρίως (σε ποσοστό που φτάνει το 95%) από βοτσαλωτό ψαμμίτη και κροκαλοπαγή του Ολιγόκαινου και του Μειόκαινου, και το υπόλοιπο ποσοστό αποτελούν κυρίως χοντρόκοκκοι ψαμμίτες. Απαντά επίσης ένα πολύ μικρό ποσοστό ιλυόλιθους, οι οποίοι όπου υπάρχουν σχηματίζουν ένα λεπτό στρώμα πάχους μερικών εκατοστών.

Η Ιερά Μονή Ρουσάνου

Οι ψαμμίτες αποτελούνται από στρώματα πάχους αρκετών μέτρων σφηνοειδούς σχήματος. Κατά τόπος ανάμεσα σε αυτά τα στρώματα διακρίνονται στρώματα φακοειδούς σχήματος. Τα στρώματα ψαμμίτη έχουν ταυτοποιηθεί ως αποθέσεις ενός παλαιού δέλτα ποταμού τύπου Γκίλμπερ. Η προέλαση του δέλτα γινόταν από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Κανάλια δημιούργησαν εγκοπές στα ιζήματα, οι οποίες διακρίνονται μέχρι σήμερα. 

Τα κανάλια αυτά πιθανόν δημιουργήθηκαν όταν η περιοχή ανυψώθηκε ή έπεσε η στάθμη της θάλασσας.Το συνολικό πάχος των αποθέσεων του δέλτα φτάνει τα 300 μέτρα. Κατά τόπους, στις κορυφές των λόφων, σώζεται πάνω από το στρώμα ψαμμιτών ένα στρώμα κροκαλοπαγών αποτελούμενο από γνεύσιους του παλαιοζωϊκού αιώνα και μάρμαρα της τριασικής εποχής. Το στρώμα αυτό είναι παχύτερο προς τα βορειοανατολικά. Θεωρείται ότι δημιουργήθηκε από ποτάμιες αποθέσεις.

Τα Μετέωρα σήμερα έχουν τη μορφή απότομων κορυφών με ύψος που φτάνει τα 200 μέτρα και πλάτος μέχρι 300 μέτρα. Το μέσο υψόμετρο είναι 313 μέτρα.

Μέσα σε αυτούς τους βράχους βρίσκεται το Σπήλαιο Θεόπετρας.

Το άγριο και απροσπέλαστο τοπίο αποτέλεσε πρόσφορο χώρο για τους χριστιανούς ασκητές που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή σε χρονολογία που δεν είναι ακριβώς γνωστή.

Σύμφωνα με διάφορες γνώμες βυζαντινολόγων υποστηρίζεται ότι ξεκίνησε πριν από το 11ο αιώνα. Άλλες ιστορικές όμως πληροφορίες αναφέρουν ως πρώτο ασκητή οικιστή κάποιον Βαρνάβα που το 950-970 ίδρυσε την πολύ παλιά Σκήτη του Αγίου Πνεύματος. 

Ακολούθησαν η ίδρυση της Μεταμόρφωσης (1020) από κάποιον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο και το 1160 ιδρύεται η Σκήτη Σταγών ή Δούπιανη. Μετά από 200 χρόνια ο ασκητής Βαρλαάμ ιδρύει το Μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών και των Αγίων Πάντων και αργότερα άγνωστοι ιερωμένοι δημιούργησαν τα Μοναστήρια Αγίας Τριάδος, του Αγίου Στεφάνου, της Υπαπαντής, του Ρουσάνου ή Αρσάνου, του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, της Παναγίας της Μήκανης, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Νικολάου του Μπάντοβα, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Γρηγορίου, του Αγίου Αντωνίου, του Παντοκράτορα, της Αγίας Μονής, του Προδρόμου, της Μονής Υψηλωτέρας, ή Καλλιγράφων, του Μοδέστου, της Αλύσεως, του Αποστόλου Πέτρου, του Αγίου Δημητρίου, του Καλλιστράτου, του Ταξιαρχών και του Ιωάννου του Μπουνήλα.

Το όνομα Μετέωρα αποδίδεται στον κτήτορα της μονής Μεγάλου Μετεώρου, τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος ονόμασε «Μετέωρο» τον Πλατύ Λίθο στον οποίο ανέβηκε πρώτη φορά το 1344. 

Γενικά η μοναστική ζωή στα Μετέωρα σημείωσε ύφεση στα χρόνια της παρακμής και της πτώσης της βυζαντινής αυτοκρατορίας και της συνακόλουθης οθωμανικής κατάκτησης της Θεσσαλίας το 1393. Ωστόσο, από τα τέλη του 15ου αιώνα και κυρίως το 16ο αιώνα τα Μετέωρα γνωρίζουν τη μεγαλύτερή τους ακμή, καθώς ιδρύονται νέες μονές, καθολικά και μοναστηριακά κτίσματα, τα οποία κοσμούνται με απαράμιλλης τέχνης αγιογραφίες.

Με την πάροδο του χρόνου η μοναστηριακή αυτή πολιτεία άρχισε να ενισχύεται με μοναχούς για να φθάσει στο απόγειο της ακμής της γύρω στο 17ο αιώνα. Όμως, από την εποχή αυτή αρχίζει και η παρακμή με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν μόνο τα μοναστήρια της Μεταμόρφωσης, του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, του Ρουσάνου, της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Στεφάνου, καθώς και κάποια τμήματα ορισμένων άλλων, ενώ τα υπόλοιπα έχουν εξαφανισθεί.

Τα Μετέωρα, λόγω και της μορφολογίας τους, πρόσφεραν στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ιδανικό καταφύγιο για το μοναχισμό και διέσωσαν μνημεία του πολιτισμού και έργα της μεταβυζαντινής τέχνης. Στις αρχές του 19ου αιώνα πολλά μοναστήρια λεηλατήθηκαν από το στρατό του Αλή Πασά.

Στη δεκαετία του 1920 λαξεύτηκαν κλίμακες και σήραγγες στους βράχους καθιστώντας τις μονές προσβάσιμες από το γειτονικό οροπέδιο κι έτσι η παραδοσιακή μέθοδος επικοινωνίας και ανεφοδιασμού τον μονών με ανεμόσκαλες, σκοινιά, τροχαλίες και καλάθια, σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Σήμερα έξι μονές είναι επισκέψιμες και συγκεκριμένα:

Η ανδρική μονή του Αγίου Νικολάου του Άσμενος ή Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, χτίστηκε τον 16ο αιώνα, έχει ένα μικρό εκκλησάκι, διακοσμημένο από τον γνωστό Κρητικό ζωγράφο, Θεοφάνη Στρελίτζα ή "Μπαθά", το 1527. Ένας μοναχός κατοικεί εκεί από το 2015.

Η γυναικεία Ιερά Μονή Ρουσάνου ή Αρσάνη που ιδρύθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα και διακοσμήθηκε το 1560. Σήμερα είναι ένα ανθηρό μοναστήρι με πάνω από 10 μοναχές (2015).

Η ανδρική μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, γνωστή και ως «Μεγάλο Μετέωρο», επί του υψηλότερου βράχου.

Η μονή των Αγίων Πάντων ή Ιερά Μονή Βαρλαάμ

Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος

Η γυναικεία Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου

Τα Μετέωρα είναι προστατευόμενος βιότοπος του δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR1440003.Το τοπίο περιλαμβάνει δασωμένους λόφους με εντυπωσιακά απόκρημνους βράχους, την παραποτάμια κοιλάδα των ποταμών Ληθαίος και Μούργκας, δάση πλατύφυλλων φυλλοβόλων, δάση πλατάνων και βελανιδιών, θαμνώνες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Στη σημαντική χλωρίδα περιλαμβάνονται τα ενδημικά είδη: Κενταύρια της Καλαμπάκας, Κενταύρια η γαλακτόχρους και το προστατευόμενο είδος Άνθεμις η Κρητική. Η περιοχή είναι σημαντική για την αναπαραγωγή της ορνιθοπανίδας, και περιλαμβάνει πληθυσμούς από προστατευόμενα είδη όπως ο ασπροπάρης, κουκουβάγιες, αετούς και άλλα αρπακτικά πτηνά. 

Στη σημαντική πανίδα περιλαμβάνονται: ευρωπαϊκές ενυδρίδες, μυωτίδες, ρινόλοφοι, χελώνες, σπιτόφιδα, πεταλούδες, λύκοι, δενδρομυωξοί, τρανόσαυρες, πιπιστρέλλοι, αλπικοί τρίτωνες, οχιές, δεντρογαλιές, ασινόφιδα, κρασπεδωτές χελώνες, κ.α. Επίσης, τα ψάρια: μπριάνα Σπερχειού, βελονίτσες, μακεδονικά μπριάνα, κ.α.

 Ο βιότοπος απειλείται από την υλοτόμηση των ώριμων συστάδων βελανιδιάς, την επέκταση του οδικού δικτύου, το παράνομο κυνήγι, την υπερβόσκηση, και τον τουρισμό.

ΠΗΓΗ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ