Το χωριό Κανένες ή Άγιος Σπυρίδωνας του δήμου Σητείας

 Μικρό χωριό πάνω στον παλιό δρόμο προς το Οροπέδιο Χανδρά (Σητεία- Πάνω Επισκοπή- Χανδρά ) σε απόσταση 15 χλμ. από τη Σητεία. Ονομαζόταν Κανένε, προφανώς από οικογενειακό όνομα, ενώ το σημερινό του όνομα οφείλει στον πολιούχο του χωριού Αγιο Σπυρίδωνα. 

Δεν γνωρίζουμε πολλά για την Βυζαντινή περίοδο και την αραβοκρατία. Το χωριό Κανένες θεωρείται ότι ιδρύθηκε από Βυζαντινό εξόριστο ευγενή ή στρατηγό. Άγιος Σπυρίδωνας είναι από το 1955 το όνομα του χωριού Κανενέ, προς τιμήν του Πολιούχου Αγίου του. 

Για το παλιότερο και επί αιώνες όνομα του χωριού κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι οφείλεται στον πρώτο οικιστή του, που ίσως ήταν ένας εξόριστος Βυζαντινός στρατηγός η κάποιος άρχοντας. Όπως λέει ο θρύλος στην επαρχία είχαν έρθει 2 άρχοντες. 

Ο Κανένες και ο Χαμεζης που ίδρυσαν αντίστοιχα τα 2 χώρια. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι το χωριό υπήρχε ήδη από την Β βυζαντινή περίοδο 961-1204 χμ Πρώτη αναφορά στον Κανενέ έχουμε σε ενετικό έγγραφο του 1963. 

Σε άλλο έγγραφο του1986 αναφέρεται ότι μέρος περιούσιας των Καβαλαραιων (ενετοί ευγενείς) είχε περάσει από παλιά σε μέλη μιας οικογένειας εμπόρων των Σαλαμονε . Από τους Σαλαμονε ή Σολομούς που μετακινήθηκαν στο Χάνδακα και μετά μετανάστευσαν στη Ζάκυνθο καταγόταν ο εθνικός μας ποιητής ο Διονύσιος Σολομός. 

Αλλά και το τοπωνύμιο Κορναράτα δηλώνει ότι και οι Κορνάροι από τους οποίους κατάγεται ο Βιτσέντος Κορνάρος πρέπει να είχαν φέουδο στον Κανενέ.

Στην περιοχή του υπάγεται «του Φυγέτο ο Μύλος»που χτίστηκε το 1471 μ.χ και βρίσκεται μέσα σε μια πολύ όμορφη καταπράσινη ρεματιά με πηγαία νερά και οργιώδη βλάστηση. 

«του Φυγέτο ο Μύλος»

«του Φυγέτο ο Μύλος»

«του Φυγέτο ο Μύλος»

«του Φυγέτο ο Μύλος»

Η Πάνω Βρύση στο Άγιο Σπυρίδωνα λέγεται ότι χρονολογείται στον 15Ο - 16Ο αιώνα και χτίστηκε από τους Καρπάθιους που έμεναν στου Φύγετο το Μύλο. Αποτελείται από ένα δωμάτιο δεξαμενή χτισμένο με πελέκια , του οποίου φαίνονται οι 3 πλευρές που καταλήγουν η κάθε μια σε αέτωμα στην κορυφή. Εχει υποστεί διάφορες μετατροπές χωρίς όμως να έχει αλλάξει η αρχική μορφή της. Τοπογραφικά βρίσκεται στην μέση του βενετσιάνικου οικισμού, οι βάσεις του οποίου είναι ανιχνεύονται στα 10 μέτρα περίπου. Το νερό της βρύσης χορηγείται με μικρό υπόγειο αγωγό διαστάσεων 60x60cm και μήκους περίπου 150 μ. Μετά την αποχώρηση των Τούρκων τοποθετήθηκε οικόσημο στην βόρεια πλευρά της βρύσης, με δυο κοντάρια που στην κορφή τους κυματίζουν σημαίες και στην μέση τους ένας μεγάλος σταυρός και η χρονολογία 1907, έτος κατά το οποίο έγιναν παρεμβάσεις στη στέγαση της βρύσης. Η βρύση άρχισε να ασπρίζεται και είχε πολύ παχύ στρώμα ασβέστη. Το 1999 - 2000 έγινε από τον τότε πρόεδρο του Δ.Δ Πραισού μεγάλη προσπάθεια ώστε να αναδειχθεί και να επανέλθει στην αρχική μορφής της, ως έχει σήμερα. Οι βρύσες που βρίσκονται στις δυο όψεις της είναι συνδεμένες με το νερό της ύδρευσης και το νερό που τρέχει από αυτές είναι καθαρό και πόσιμο. Το νερό που έρχεται από τον αγωγό τρέχει από μια μικρή τρύπα που βρίσκεται στην κάτω μπροστινή όψη της βρύσης και χρησιμοποιείται από τους κατοίκους για αρδευτικούς σκοπούς

Στο χωριό δεν λειτουργεί κανένας χώρος παροχής υπηρεσιών για τους κατοίκους περά από δυο καφενεία. Ο αγροτικός ιατρός επισκέπτεται τον Άγιο Σπυρίδωνα κάθε 15 ήμερες για εξέταση των κατοίκων και συμπλήρωση συνταγολογίων. Οι κάτοικοι πηγαίνουν κυρίως στους γειτονικούς οικισμούς της Νέας Πραισού και της Σητείας για κάθε άλλη εξυπηρέτηση. Η συγκοινωνιακή σύνδεση του οικισμού δεν είναι ικανοποιητική. Οι κάτοικοι κυρίως εξυπηρετούνται με οχήματα ιδιωτικής χρήσης και όχι με τα δημόσια συγκοινωνία. Η συγκοινωνία με τα τοπικά κέντρα της Νέας Πραισού και της Σητείας είναι καθημερινή. Επειδή όλες οι ανάγκες των κατοίκων καλύπτονται από αυτά τα δύο κέντρα, δεν υπάρχει ανάγκη μετακίνησης σε άλλους οικισμούς, γεγονός που οδηγεί στην ελλιπή συγκοινωνιακής σύνδεσης με τις γύρο περιοχές.. 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ