«Άμεσα και απλά ο Χρήστος Τσαντής εστιάζει τον φακό της έρευνας και της μελέτης του στην υπεράσπιση του Καζαντζάκη και του έργου του από τις κατηγορίες και καταγγελίες γνωστών σφοδρών κριτικών για τα βιβλία του και τις ριζοσπαστικές του απόψεις σχετικά με την αναγκαιότητα ανατροπής του παλιού και παρηκμασμένου κόσμου, όπου κυριαρχεί η ύλη, και της αντικατάστασης του από τον κόσμο των ιδεών και του πνεύματος».
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ο Ανήφορος, λέξη-κλειδί της βιοθεωρίας του μεγάλου δημιουργού, το Χρέος του Ανθρώπου που αγωνιά διαρκώς όχι στενά για τη δική του ύπαρξη και ευζωία αλλά πρωτίστως των άλλων, της ανθρωπότητας.
Με αδιάλειπτο μόχθο μελέτησε τις ιδέες του Bergson, καθηγητή του στο Παρίσι, του Γερμανού φιλοσόφου Nietzsche στη Παρισινή Βιβλιοθήκη, με του οποίου το στοχαστικό πρόσωπο έμοιαζε όπως του είχαν πει και ήταν πολύ κολακευμένος. Το ευαίσθητο μυαλό του ανίχνευε πίσω από τις λέξεις στην εθνική, μάλιστα, γλώσσα των φημισμένων δασκάλων το βαθύτερο νόημα των στοχασμών τους και έβαζε τα θεμέλια της δικής του σκέψης η οποία εμψυχώνει τους γνωστούς ήρωες των φημισμένων μυθιστορημάτων του.
Το όραμα και η θεωρία του Λένιν, που οδήγησε με τόλμη και αίμα στην πραγμάτωση της Ρωσικής Επανάστασης γκρεμίζοντας την παλιά τσαρική Εξουσία με το κομμουνιστικό κόμμα Ρωσίας και τον τιτάνιο αγώνα του ρωσικού λαού, θεμελιώνοντας τη νέα ιστορική Εποχή του Σοσιαλισμού, κατέγραψε στα ταξιδιωτικά του κείμενα, όταν επισκέφθηκε τρεις φορές με επίσημη πρόσκληση την επαναστατημένη Ρωσία, καθώς και στο μυθιστόρημα «Τόντα Ράμπα».
Τα έπη του ΟΜΗΡΟΥ, αφού μελέτησε ενδελεχώς και μετέφρασε σε συνεργασία με τον σπουδαίο φιλόλογο Ιω. Κακριδή την ΙΛΙΑΔΑ, επηρέασαν τις πνευματικές του αναζητήσεις τόσο που συνέθεσε ο ίδιος τη δική του «Οδύσεια», ένα έπος 33.333 στίχων (τυχαίο;) όπου ο Οδυσσέας αγωνίζεται μέχρι τέλους να δικαιωθεί ο προορισμός του και λειτουργεί ως ALTER EGO του ποιητή, όπως επισημαίνουν πολλοί μελετητές. Ο ίδιος ο Καζαντζάκης θεωρεί αυτό το έργο το πιο αντιπροσωπευτικό του.
Η σπουδή της Καινής Διαθήκης και των Ευαγγελίων έφεραν τον Καζαντζάκη πολύ κοντά στον βίο του Χριστού και τη διδασκαλία του ως τα Πάθη, τη Σταύρωση και την Ανάσταση του, που κατέδειξε την παρακμή της θρησκείας των Ιουδαίων και την αναγκαιότητα της ανατροπής της παλιάς κατάστασης και απελευθέρωσης από τη Ρωμαϊκή Κυριαρχία μέσω της βαθιάς πίστης στη νέα θρησκεία. Ο ανθρωπισμός του Χριστιανισμού και η Θυσία του Χριστού για τη Σωτηρία των ανθρώπων έγινε έμμονη ιδέα και βίωμα του Καζαντζάκη, ώστε αισθάνθηκε ότι η ύπαρξη του βρίσκει τη δικαίωση της ανεβαίνοντας τον δικό του Γολγοθά χτυπημένος από την απόρριψη του ελληνικού κράτους και της Ελλαδικής Εκκλησίας, τις κατηγορίες για μεσσιανικές φιλοδοξίες και συμπάθεια στον Κομμουνισμό. Η αντικομμουνιστική υστερία που ακολούθησε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με την κορύφωση της στον Εμφύλιο Πόλεμο και την νίκη του ελληνικού στρατού και των συμμάχων Άγγλων και Αμερικανών έφθασε ως την ματαίωση της Απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Καζαντζάκη και τον φίλο και συνάδελφο του Άγγελο Σικελιανό.
Ούτε η φιλοσοφία του Βούδα με την εγκράτεια και πειθαρχία του σώματος στο πνεύμα που διαλογιζόμενο υπερβαίνει τα ανθρώπινα όρια προσεγγίζοντας μεταφυσικές διαστάσεις διέφυγε της προσοχής και του άγρυπνου ενδιαφέροντος του Καζαντζάκη, που έσκυψε στα γραπτά και τα Πιστεύω αυτής της αρχαίας θρησκείας της Ανατολής και συνέλεξε σοφία όπως η μέλισσα το νέκταρ των λουλουδιών.
Από το 1906 που άρχισε να γράφει ο Καζαντζάκης ως τις μέρες μας, ένα μεγάλο διάστημα ανάμεσα σε δυο αιώνες έχουν δημοσιευθεί εκατοντάδες, χιλιάδες μελέτες, κριτικές, βιβλία, άρθρα στην προσπάθεια να κατανοηθεί και να ερμηνευθεί το φαινόμενο του πεζογράφου, ποιητή, θεατρικού συγγραφέα, στοχαστή, δημοσιογραφικού ανταποκριτή. Πρώτος ο Παλαμάς το 1906 πρόσεξε τον «Πρωτομάστορα», ενώ ήδη τον είχαν ξεχωρίσει οι Γαβριηλίδης, Ταγκόπουλος και Ξενόπουλος. Ο Χουρμούζιος γράφει για το θεατρικό «Καποδίστριας». Οι μελετητές Πούχνερ και Γεωργουσόπουλος τονίζουν το φιλοσοφικό περιεχόμενο των θεατρικών σε συνδυασμό, όμως, με τις δυσκολίες να ανεβούν στην σκηνή, όπως αναφέρει ο Γ. Περαντωνάκης.
Η «Ασκητική» καταξιώνει τον Καζαντζάκη ως φιλόσοφο, όπως διαπιστώνει εγκαίρως ο Κλέων Παράσχος. Τα Ταξιδιωτικά στον Μεσοπόλεμο ελκύουν το ενδιαφέρον των κριτικών και μελετητών για την οξυδερκή του ματιά, π. χ όταν εντοπίζει και προβλέπει τις αδυναμίες του νέου συστήματος στην Ε.Σ.Σ.Δ. πέρα από τα οφθαλμοφανή επιτεύγματα στο παρόν, σημείο που εγείρει τις διαμαρτυρίες του Β. Ρώτα από την αριστερή παράταξη.
Ιδιαίτερα για την «Οδύσεια» του έχει σηκωθεί έντονη αντιπαράθεση από τη μια οι Ουράνης, Χουρμούζιος, Λαμπρίδης, Θεοτοκάς και Δεσποτόπουλος για τον εξαιρετικό στίχο, την ιδιότυπη γλώσσα και τις ιδέες. Από την άλλη πλευρά ο Λαούρδας και ο Ρώτας βάλλουν κατά της κοσμοθεωρίας και της ιδιόμορφης γλώσσας αλλά και της μορφής και του περιεχομένου του μεγαλειώδους αυτού έπους.
Το μυθιστόρημα «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» με ημερομηνία έκδοσης 1946 συγκρίνεται με τους Πλατωνικούς Διαλόγους από τον Beaton λόγω των φιλοσοφικών του νοημάτων. Έχει καλή αποδοχή και μεταφράζεται σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, κορυφώνοντας την αναγνωσιμότητα και αναγνώριση του σε εθνικό και διεθνές επίπεδο με την προβολή της ομώνυμης ταινίας του Κακογιάννη το 1964 και ιδιαίτερα μετά την βράβευση της με το Όσκαρ. Ο τύπος του Ζορμπά, που είναι υπαρκτό πρόσωπο, γίνεται σύμβολο θετικής ενεργής στάσης ζωής, κάτι που έλειπε στη νέα δεκαετία του ’60 και έγινε πολύ του συρμού και της μόδας , αλλά ταυτίστηκε καλώς ή κακώς με τον ελληνικό τρόπο ζωής της ξεγνοιασιάς και χαράς κάτω από τον ζεστό μεσογειακό ήλιο αψηφώντας (το πρότυπο του μπίζνεσμαν,) το κυνήγι του χρήματος και του εύκολου πλουτισμού που πρόβαλε μετ’ επιτάσεως ο Δυτικός Κόσμος. Πολλοί κριτικοί είδαν άλλο ένα Alter Ego του συγγραφέα, που τον απελευθέρωνε από τη θεωρία και τον έριχνε στον στίβο της πράξης.
«Ο Καπετάν Μιχάλης», 1953, αναγνωρίζεται ως εθνικό ηρωικό έπος της Ελληνικής Ιστορίας, ίσως το καλύτερο έργο του Καζαντζάκη με ανθρωπολογική πολυφωνία (Μανουσάκης).
Τα επόμενα έργα «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1954), «Ο τελευταίος Πειρασμός», (1955) και «Ο Φτωχούλης του Θεού» (1956) γίνονται αντικείμενο έντονης κριτικής για τις θρησκευτικές – μεταφυσικές αντιλήψεις που εκφράζουν. Αντιθέτως, το τελευταίο μυθιστόρημα πριν τον πρόωρο θάνατο του το 1957 «Αναφορά στον Γκρέκο», (1961) αξιολογήθηκε ως κατ’ εξοχήν αυτοβιογραφικό έργο, που περιέχει όλα τα βιώματα και ιδεολογήματα του Καζαντζάκη. Ανιχνεύονται οι επιρροές των Νίτσε, Μπέρξον, του Χριστού και του Βούδα στα στα πρώτα στάδια της συγγραφικής του παραγωγής. Εντοπίζεται η σύλληψη της έννοιας της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, (Γραμματικός, 1982 και Γραμματάς,1983), ο ιδιότυπος Μεσσιανισμός του, (Μάρας 1988), η Ηθική της Ευθύνης και τα πολιτικά του Πιστεύω, (Bien, 2001). Οι θρησκευτικές του ανησυχίες τείνουν να εξανθρωπίσουν τον Θεό και ως εκ τούτου δέχτηκε σφοδρές κριτικές.
Τέλος, μεγάλο θέμα κριτικής και μελέτης είναι η Δημοτική γλώσσα του Καζαντζάκη, επειδή περιείχε στοιχεία – λέξεις από όλα τα ελληνικά ιδιώματα ιδιαίτερα τα κρητικά, (Μανδηλαράς, Bien, Χαραλαμπάκης, Παπαδογιάννης) και ελέγχεται η ιδεολογία της διαλέκτου του και τα βασικά της γνωρίσματα.
Έχουν γίνει αφιερώματα στα φιλολογικά περιοδικά, όπως «Νέα εστία», «διαβάζω», «η λέξη» και σε πολλά άλλα. Οι βιογραφίες των δύο συζύγων του, (Γαλάτεια Καζαντζάκη και Ελένη Καζαντζάκη). Οι μελέτες του Παντελή Πρεβελάκη, «Ο ποιητής και το ποίημα της Οδύσειας», 1958. Το έργο της Λιλής Ζωγράφου «Καζαντζάκης, ένας τραγικός» και πλήθος εργασιών Ελλήνων και ξένων Καζαντζακιστών, (Καραλής), που αναλύουν την προσωπικότητα και το έργο του πρωτεϊκού Καζαντζάκη, αποδεικνύουν τη μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα του μεγάλου δημιουργού σε εθνική και παγκόσμια διάσταση.
Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο «Νίκος Καζαντζάκης – Ένα πουλί πάνω από την άβυσσο»:
«ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΙΔΕΕΣ»
«Η Λιλή Ζωγράφου ισχυρίζεται ότι ο Καζαντζάκης «δούλεψε πάντα σε ξένες ιδέες, πολλές φορές πάνω σε ξένες συνθέσεις και θέματα…». Ποιες είναι, όμως, οι ξένες ιδέες και τα ξένα θέματα; Ο Κ. Θ. Δημαράς, αντιθέτως: … «Ακέριος ο λυρικός λόγος είναι καλυμμένη εκδήλωση προαιώνιας επιθυμίας του ανθρώπου για κάποια μετάβαση σε κάτι καλύτερο» στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
Από το πιο αρχαίο γνωστό έπος, «το Γιλγκαμές», που πέρασε από στόμα σε στόμα για χιλιετίες στη μνήμη των λαών της Καυκασίας με όλες τις τροποποιήσεις και αλλοιώσεις που έγιναν, ως και τα Ομηρικά έπη. Μύθοι και ιστορίες που είναι βιώματα κοινά των λαών στην Ανατολική Μεσόγειο αποτέλεσαν τον πυρήνα αυτών των μεγάλων έργων.
16 Δεκεμβρίου 1828 ο Έκκερμαν, φίλος και συνεργάτης του Γκαίτε, καταγράφει τον θυμό του Γκαίτε για ένα σοβαρό φιλολογικό θέμα : «… οι Γερμανοί τσακώνονται για κάποια δίστιχα που διάβασαν σε κείμενα του Σίλλερ και σε δικά μου ψάχνοντας να βρουν τον αληθινό δημιουργό, λες και δεν ανταλλάζαμε τόσα χρόνια τις σκέψεις μας. Εκάμαμεν πολλά δίστιχα μαζί, συχνά η ιδέα δική μου και οι στίχοι του Σίλλερ ή το εναντίον. Δεν είναι δυνατόν να διεκδικούμε τίτλους ιδιοκτησίας σε μια τέτοια στενή σχέση. Είναι εντελώς γελοίο… Μέσα μας φέρουμε τις δυνάμεις, την ανάπτυξη μας, όμως τη χρωστούμε στις χίλιες δυο επιδράσεις ενός απέραντου κόσμου, από τον κόσμο αυτόν αφομοιώνομε μόνον εκείνο που μπορούμε και μας ταιριάζει. Χρωστώ πολλά στους Έλληνες και τους Γάλλους, χρωστώ άπειρα στον Σαιξπήρο, στον Στερν, στον Γκολντσμίθ. Οι πηγές είναι απειράριθμες και τι ωφελεί να τις γνωρίζουμε; Σπουδαίο είναι να έχεις μέσα σου ψυχή που αγαπά την αλήθεια και την παίρνει όπου τη βρίσκει… Ο κόσμος σήμερα είναι τόσο γερασμένος και προ αιώνων ήδη τόσοι μεγάλοι άνδρες έζησαν και σκέφθηκαν, ο Πλάτων, ο Λεονάρδος Ντα βίντσι και άλλα υπέροχα πνεύματα βρήκαν και είπαν ό,τι εγώ βρήκα και είπα και θα το ξανακάνω, ώσπου να ανοίξω ένα δρόμο προς την αλήθεια μέσα από τη σύγχυση του κόσμου… (Μετάφραση Νίκος Καζαντζάκης, Αθήνα, Εκδόσεις Φέξη)».
Το Μεγάλο ΚΑΙ
Και συνεχίζει ο Χ. Τσαντής στο επόμενο κεφάλαιο:
«Ο Πάτροκλος Σταύρου το 2009 στο επίμετρο: Νίκος Καζαντζάκης, «Ο Φτωχούλης του Θεού», Αθήνα, Εκδόσεις Καζαντζάκη, αναφέρει τη συνάντηση του Σβάιτσερ με τον Καζαντζάκη. Στην επιστολή του Σβάιτσερ στον ίδιο τον Π. Σταύρου το 1961 ανάμεσα στα άλλα γράφει: «Συζητήσαμε την ανάγκη αναβίωσης ενός μαχητικού ανθρωπισμού που θα αναχαιτίσει την βία και την ταπείνωση του ανθρώπου… Μεταξύ μας υπήρχε μια σπάνια πνευματική επικοινωνία… Αγάπησα τον Καζαντζάκη και εναπόθεσα πολλές ελπίδες στην πνευματική του δράση».
Στην ίδια συνάντηση αναφέρεται και ο Μενέλαος Λουντέμης εκφράζοντας τον θαυμασμό του για τον ηρωισμό του Καζαντζάκη που ως το τέλος δεχόταν επισκέψεις με χαμόγελο και κουβέντα. Συνεχίζοντας ο Λουντέμης ομολογεί πως παλεύει να ερμηνεύσει, όπως και πολλοί άλλοι, το έργο και τη φιλοσοφική σκέψη του μεγάλου δημιουργού το οποίο δεν μπαίνει σε καλούπια: Την Ελευθερία υπερασπίστηκε με γενναία στάση ευθύνης σε εποχές που οι φανατισμοί δεξιά – αριστερά στην Υφήλιο μονοπωλούσαν την εξουσία με προκατασκευασμένες αλήθειες και μονολιθικά πρότυπα ζωής.
Παραφράζοντας τον Κομφούκιο πως «η ευτυχία είναι στο μπόι του κάθε ανθρώπου» ο Καζαντζάκης πιστεύει ότι υπάρχουν τόσες ευτυχίες όσα και τα μπόγια των ανθρώπων που με τη σειρά τους ακολουθούν τις διαρκείς αλλαγές της ψυχής. Βλέπει την ακατανόητη θλιβερή ζούγκλα μέσα στην οποία ζουν άνθρωποι – μεγαθήρια όπου οι έννοιες «πατρίδα, φυλή, υπερπατρίδα, ανθρωπότητα» φθείρονται μες στην κοσμογονική σαπίλα. Ακούς άναρθρες φωνές που σπάζουν αποκαλύπτοντας ένα τενεκεδένιο ελατήριο μες στα πίτουρα… (Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά).
Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ
Στο επόμενο κεφάλαιο του δοκιμίου, ο Χ. Τσαντής γράφει για την «Κρητική Ματιά» του Νίκου Καζαντζάκη:
«Στο κεφάλαιο ΛΑ΄ στην «Αναφορά στον Γκρέκο» ο Καζαντζάκης γράφει «Ο δημιουργός παλεύει με ουσία, σκληρή, αόρατη, ανώτερη του… Πλαντούμε στην κάθε λέξη. Αχ! Φωνάζουμε και τίποτα άλλο δεν μπορεί να χωρέσει τη χαρά μας. Όταν αναλύοντάς το, το κάνουμε στοχασμό και τέχνη, να το μεταδώσουμε στους ανθρώπους, να το σώσουμε… εξευτελίζεται σε λόγια αδιάντροπα… Αλίμονο! Τρόπος άλλος να μεταδώσουμε το μόνο αθάνατο μέσα μας… δεν υπάρχει. Οι λέξεις… να παλέψω με το θάνατο…»
Η έκσταση του μπροστά στις μινωικές τοιχογραφίες όπου η χάρη συνοδεύει τη γενναιότητα και η πάλη με το θεριό, τον ταύρο εξελίσσεται σε ανυπέρβλητη τέχνη του ασκημένου σώματος και πνεύματος ως τη νίκη. Αποτολμώντας μια παράλληλη ακροβασία όπως στα ταυροκαθάψια παρακολουθούμε το πέρασμα του μεγάλου στοχαστή από τον Χριστό στον Βούδα και από τον Ζορμπά στον Λένιν!
ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ ΣΠΙΝΟΖΑ
Σημαντικές είναι και οι επισημάνσεις του συγγραφέα για τη σχέση Καζαντζάκη-Σπινόζα, που ανοίγουν ένα ζήτημα το οποίο ακόμα και σήμερα δεν έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή της έρευνας. Γράφει χαρακτηριστικά ο Χ. Τσαντής:
«Ο Σπινόζα έγραφε στην «Ηθική», που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του το 1677: Δεν υπάρχει Φόβος χωρίς Ελπίδα, ούτε Ελπίδα χωρίς Φόβο. Ο ελεύθερος άνθρωπος με την καθοδήγηση του Λόγου επιδιώκει λιγότερη εξάρτηση από την Ελπίδα και απελευθέρωση από τον Φόβο, προσπάθεια ελέγχου της Τύχης και συμφωνία των πράξεων μας με τον Λόγο.
ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΩΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΨΥΧΗ
Στην «Ανθολογία των νέων ποιητών μας,1900-1920», Έκδοση του περιοδικού «Πολιτισμός» διαβάζουμε: Πέτρος Ψηλορείτης, εγεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης και ζει στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει μελέτες, διηγήματα, δράματα, μεταφράσεις και ποιήματα. … Το οικογενειακό του όνομα είναι Νικόλαος Καζαντζάκης. Ήταν και Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου της Περιθάλψεως.
«Πεζογράφος ή ποιητής» ρωτά στο κείμενο του ο Νάσος Βαγενάς, στο βιβλίο του R. Beaton, «Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη-Επιλογή κριτικών κειμένων» και καταλήγει ότι μετά τη συγγραφή των μυθιστορημάτων του ο Καζαντζάκης μεταγράφτηκε από την ποίηση στην πεζογραφία ( τέλη 1940 περίπου).
Ένα ελάχιστα γνωστό ποίημα που παραπέμπει στο ομώνυμο του Καβάφη, «Θερμοπύλες» επιβεβαιώνει τον καθηγητή Ερατοσθένη Καψωμένο και τα γραφόμενα του από την «Ποιητική», 1998, Πανεπιστημιακές Παραδόσεις : Η λογοτεχνία ως δραστηριότητα του κοινωνικού ανθρώπου, μια σημαίνουσα πρακτική με προϊόν το κείμενο από τη διαλεκτική σχέση ατομικής δημιουργικότητας και κοινωνικών προσδιορισμών (γλώσσα, λογοτεχνικές συμβάσεις, ιδεολογίες ,πολιτισμικοί θεσμοί, συνείδηση, κοινωνική ένταξη).
Σ΄ ένα γράμμα στον Παντελή Πρεβελάκη από την Αίγινα, 24-12-1941, όπου είχε αποσυρθεί με τη σύζυγο του, προτείνει να περάσουν στην πράξη από κοινού με δυο- τρεις συντρόφους άμεσα στην ελληνική ζωή, που την έχουν παρατήσει άνανδρα στους άτιμους… Μετά απ’ αυτό ιδρύει τη «Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση».
Ένα πουλί πάνω από την άβυσσο
«Ο Καζαντζάκης ήταν ένας μεγάλος ανιχνευτής του ανθρώπινου πνεύματος» είχε πει ο πολύ σπουδαίος και δραστήριος Ιεράρχης Μητροπολίτης Κισσάμου και Σελίνου, Ειρηναίος Γαλανάκης, στο Επιστημονικό Διήμερο «Νίκος Καζαντζάκης-Σαράντα χρόνια από τον θάνατο του» στο Δημαρχείο Χανίων 1 και 2 Νοεμβρίου 1997.
Το 1946, μάλιστα, ο ίδιος γνώρισε προσωπικά Καζαντζάκη στην Κρήτη μαζί με τον Ιωάννη Κακριδή και … κατά τη διάρκεια έρευνας και καταγραφής των καταστροφών και των εγκλημάτων που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Κατοχή. Διάβασε τα βιβλία του και χαρακτήρισε τον Καζαντζάκη ένα πλατύ πνεύμα πολύπλευρο που δεν μπορεί ο καθένας να το αγκαλιάζει…
Είπε ο μεγάλος Ιεράρχης: «Βρίσκει κανείς βαθιές χριστιανικές ιδέες και θέσεις στο έργο του Καζαντζάκη, όπως ο Ανήφορος, άσκηση ανθρώπινη, θεϊκή. Δεν είναι σωστό να τον θεωρούν άθεο ούτε να κατηγορούν την Εκκλησία ότι τον αφόρεσε. Ο Καζαντζάκης έζησε στο πνευματικό περιβάλλον των δασκάλων του, Νίτσε, Φόιερμπαχ, Σπένγκλερ, «Η Δύση της Δύσεως», το δράμα ενός Ουμανισμού που κατέληξε Απανθρωπισμός!
Άλλο ένα διεθνές περιστατικό με πρωταγωνιστή τον Καζαντζάκη ήταν η αποπομπή του από την Αγγλία το 1946 μετά από επίσημη πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου, γιατί ο καλεσμένος παραβίασε την αρχική συμφωνία να μη μιλήσει για πολιτικά,. Πράγματι ο Καζαντζάκης απάντησε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις του Φόρειν Όφις σχετικά με την πολιτική κατάσταση στην εμφυλιοπολεμική Ελλάδα, δηλαδή ποια είναι η δύναμη της Αριστεράς, για το σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης με τη συμμετοχή του Κ.Κ.Ε., με σκοπό τη συμφιλίωση και την καταγγελία ενός νεοφασιστικού καθεστώτος με τη στήριξη του αγγλικού στρατού, που πρέπει να αποχωρήσει άμεσα από την Ελλάδα. Αντιθέτως, ο Αγγλικός Λαός αγαπάει την Ελλάδα και είναι φίλοι, υποστήριξε.
Ο συγγραφέας, Γιάννης Μαγκλής ρώτησε τον Μπόρχε Κνες της Σουηδικής Ακαδημίας, όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα, γιατί δεν πήρε το Νόμπελ ο Καζαντζάκης, πήρε την αποστομωτική απάντηση πως το επίμονο αίτημα όλων των κρατικών φορέων της Ελλάδας, από τον πρέσβη στη Σουηδία ως τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τον Σπύρο Μελά που ήρθε αυτοπροσώπως, ήταν να μη βραβευθεί ο Καζαντζάκης!
Ο ΙΚΤΙΝΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΑΣ
Ο Χρήστος Τσαντής όμως στρέφει το φακό του και σε ένα ακόμα σημείο της έρευνας για τη σχέση του Μενέλαου Λουντέμη με τον Ν. Καζαντζάκη:
Τα έργο του Καζαντζάκη εμπλούτισε και ανανέωσε τα αιώνια θέματα που έχουν τις ρίζες τους στους μύθους των λαών του κόσμου. Ανέδειξε με σύγχρονους όρους το θέμα του Οδυσσέα-Ανθρώπου και του μεγάλου ταξιδιού της Αναζήτησης. Όλα του τα έργα είναι γεμάτα σύμβολα και γνήσια βιώματα της ζωής του, όπως γράφει ο ίδιος στον Παντελή Πρεβελάκη τον Αύγουστο του 1948 για το νέο του μυθιστόρημα 500 σελίδων «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» : « Ήταν κι αυτό ένα μέρος του εαυτού μου, που έπρεπε να διατυπωθεί, για να μην το πάρω μαζί μου και χαθεί στο χώμα».
«Τρομάζεις, όταν ύστερα από πικρές δοκιμασίες καταλάβεις πως μέσα μας υπάρχει μια δύναμη που μπορεί να ξεπεράσει τη δύναμη του ανθρώπου, αν μια φλεγόμενη ψυχή ζητάει το αδύνατο. Αν δεν λιποψυχήσει, αν δεν ακούσει τη λογική, μα κρατάει με τα δόντια την ψυχή του κι εξακολουθεί με πίστη, με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα, που ποτέ ο αφτέρουγος νους δε θα μπορούσε να μαντέψει: το αδύνατο γίνεται δυνατό…».
Το ύφος του συγγραφέα επιτρέπει στον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να διαβάσει αλήθειες για το μεγάλο μας στοχαστή και δημιουργό, ο οποίος τίμησε την πατρίδα του με τη συστηματική ενασχόληση και εντρύφηση, το ταλέντο και τη συγγραφική εργασία κειμένων όλων των κατηγοριών μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο αναγνώστης κατανοεί τον αγώνα του εξέχοντα διανοητή να υπηρετήσει τις ιδέες του για τη σωτηρία της ψυχής του και όλης της ανθρωπότητας με την ακλόνητη πίστη του στο δικαίωμα της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Άμεσα και απλά ο Χρήστος Τσιαντής εστιάζει τον φακό της έρευνας και της μελέτης του στην υπεράσπιση του Καζαντζάκη και του έργου του από τις κατηγορίες και καταγγελίες γνωστών σφοδρών κριτικών για τα βιβλία του και τις ριζοσπαστικές του απόψεις σχετικά με την αναγκαιότητα ανατροπής του παλιού και παρηκμασμένου κόσμου, όπου κυριαρχεί η ύλη, και της αντικατάστασης του από τον κόσμο των ιδεών και του πνεύματος.
Το βιβλίο εστιάζει σε ορισμένα στιγμιότυπα της θεωρίας και της πράξης του Νίκου Καζαντζάκη, τα οποία είναι ανοιχτά σε περαιτέρω έρευνα. Ο συγγραφέας στρέφει το φακό του στην Κρητική Ματιά του Νίκου Καζαντζάκη, αναδεικνύοντας τη συνθετική οπτική του και τη σχέση του με τον Σπινόζα. Παράλληλα, μια συνομιλία με τις θέσεις της Λιλής Ζωγράφου για τη θεωρία περί «ξενών ιδεών» στο έργο του Καζαντζάκη ανοίγει ευρύτερους προβληματισμούς για την πηγή της έμπνευσης, ενώ οι κοινωνικοπολιτικές του αναζητήσεις, η επιχείρηση διάσωσης των Ελλήνων της Ρωσίας, ο διωγμός του στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, καθώς και όσα αναφέρει ο Μενέλαος Λουντέμης για τον Νίκο Καζαντζάκη, θίγουν ορισμένες πλευρές της ζωής και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη που παραμένουν σε έναν βαθμό στη σκιά. Ο χαρακτηρισμός που έδωσε ο Ειρηναίος Γαλανάκης, στη συγκλονιστική ομιλία που είχε κάνει σε ανύποπτο χρόνο για τον Νίκο Καζαντζάκη, «Ένα πουλί πάνω από την άβυσσο», “φωτογραφίζει” με τον καλύτερο ίσως τρόπο την προσωπικότητα του μεγάλου λογοτέχνη, ποιητή και στοχαστή.
Διαβάστε περισσότερα: https://ekdoseis-radamanthys.webnode.gr/products/christos-tsantis-nikos-kazantzakis-ena-poyli-pano-apo-tin-avysso/
Ο Αντώνης Γενναράκης Στο Ράδιο Κρήτη Κάθε Βράδυ Απο Τις 10 Έως Τις 12 Με Θεματικές Εκπομπές Λόγου Και Μουσικής
Επίσκεψη Στο Χωριό Χόνδρος Του Δήμου Βιάννου
Το Πινακιανό Του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου
Η Βλυχιά Του Δήμου Ηρακλείου
Επίσκεψη Στο Χωριό Σκινιάς Του Δήμου Αγίου Νικολάου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου