Πιθανές προελεύσεις του άκης... στα Κρητικά επίθετα - Kriti traveller

Kriti traveller

Η ΚΡΗΤΗ ΣΤΟN KOΣΜΟ

Επικοινωνήστε μαζί μας - kritipolis@hotmail.com
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

24 Σεπτεμβρίου 2020

Πιθανές προελεύσεις του άκης... στα Κρητικά επίθετα

 Απο την συχνή της χρήση ή κατάληξη -ακης στα επώνυμα συνδέεται αυτόματα στην σκέψη μας με την Κρήτη. π.χ - Καζαντζάκης, Θεοδωράκης, Μητοτάκης 

Ομως δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι: ο Μάνος Χατζηδάκης για παράδειγμα ήταν από τήν Ξάνθη και ο πρόγονός μου Τζανέτμπεης Γρηγοράκης από την Μάνη. 
Υπάρχει όμως μια σωρεία επωνύμων Κρητικών που μεγαλούργησαν στην Κρήτη και έξω από αυτή αλλά δεν τελειώνουν σε -ακης.


BB

Μια θεωρεία είναι ότι το -ακης ειναι τουρκικη προσθηκη για να υποβιβασουν το ονομα, οπως θα λεγαμε σημερα Λιονταρι- Λιονταρ-ακι
Αλλη θεωρεία είναι ότι τα κρητικα επιθετα προσφατα (σχετικα) γυρισαν σε -ακης. Παλιοτερα ηταν ακριβως το αντιθετο (υπερθετικα) πχ Σηφακας και οχι Σηφακακης.
Κατα πασα πιθανοτητα στην ορεινη κρητη και στα Σφακια θα συναντησεις πολλα υπερθετικα επιθετα, σε αντιθεση με το υπολοιπο νησι.



BBB

Ένας δημοφιλής αστικός μύθος που πλανάται επιμόνως είναι ότι "το -άκης στα κρητικά επίθετα το επέβαλλαν οι Τούρκοι για να "μειώνουν" τους Κρητικούς". 
Καμία σχέση: Επισήμως οι Τούρκοι δεν είχαν επώνυμα. Μονάχα κατά τα τέλη του 19ου αι μ.Χ που άρχισε η συστηματική καταγραφή επωνύμων, έγινε κατάχρηση του -άκης, όχι πάντως περισσότερο απ'ότι τα -άτος, -άκος, -πούλος, -όγλου (=> -ίδης -άδης), -ίτσης (<=> -ιτσας, -ιτζας, -ιτζης), -έλης, -ούτσος κλπ, σε άλλες ελληνικές χώρες. Δηλαδή άρχισε η μετάλλαξη οικογενειακών επιθέτων στα δημόσια αρχεία, π.χ το "Δάνδολος" σε "Δανδουλάκης", το "Χαβαλές" σε "Χαβαλεδάκης", το "Ραΐσης (<-- nbsp=""> Τζένη Καρέζη), το "Μπάμιας" σε "Μπαμιάκης", το "Μανούσος (<-- font="" loysio="" manuso="" nbsp="">
Βέβαια, η φυτική ετυμολογία του "Ροσμαράκης

BBBBBB
" είναι λίγο αμφίβολη, λόγω του ότι υφίστανται επώνυμα, όπως π.χ. Τερεζάκης, Ροσμαράκης, Μαρνελάκης και Ζαμπετάκης, που ενδεχομένως προέρχονται από ονόματα απογόνων αριστοκρατισσών από τη Δύση: Αντίστοιχα: Τερέζα <-- font="" nbsp="">
Σε κάποιες περιοχές της Μεγαλονήσου, π.χ στα χωριά Ριζών (στο νομό Χανίων, εξού και ριζίτες & ριζίτικα), την επαρχία Σφακίων, τον ορεινό τομέα του νομού Ρεθύμνης, σημειώθηκε έντονη εμπάθεια ενάντια στην επίσημη καταχώρηση των επωνύμων με καταλήξεις -άκης, επειδή είχε διατηρηθεί στη συλλογική μνήμη ότι το να μεταδίδεται το επώνυμο απαράλλακτο, και χωρίς υποκοριστικά, από τον πατέρα στα παιδιά, αποτελεί χαρακτηριστικό αριστοκρατικής καταγωγής, ήτοι ευγενείας. Οπότε, με νωπό στη συλλογική μνήμη το κύρος τωνΑρχοντορωμαίων, οι κάτοικοι συγκεκριμένων περιοχών αντιστάθηκαν μαζικά στην ομογενοποίηση του -άκης,που έφερναν οι καλαμαράδες, κυρίως κατά την εποχή της Κρητικής Πολιτείας ([1878 - 1889], [1896] 1898 - 1908 [1η Δεκέμβρη 1913]).
Πάντως, πολλοί Μουσουλμάνοι Κρητικοί επίσης αναπτύσσουν παρατσούκλια κι επώνυμα με -άκης, ενώ αρκετοί από αυτούς τα διατηρούν επίσημα μέχρι σήμερα, π.χ στην Κω και στη Ρόδο. Ο περιβόητος Ιμπραήμ Αληδάκης (18ος αι), και ακόμα οι: Δελημπασάκης (ντελί μπασί = επικεφαλής των "τρελών", οθωμανικού σώματος ατάκτων), Τσαουσάκης (τσαούς = λοχίας), Προββατάκης, Μεϊμαράκης (μεϊμάρ = αρχιτέκτονας), Μεϊντανάκης(μεϊντάνι = πλατεία), Πιστολάκης, Χαϊδαράκης, κλπ, αποτελούν Ρωμιούς ελληνόφωνους Μουσουλμάνους όλοι.

Το -άκης πρωτοεμφανίστηκε στη Ρωμανία κατά το 10ο αι μ.Χ., απ'όταν μαρτυρείται π.χ. η ύπαρξη τουαριστοκρατικού οίκου των Ροδοκανάκηδων στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως η χρήση αυτής της κατάληξης για αιώνες θα παραμείνει σπάνια, αλλά και αμφίβολη όπως στην περίπτωση του Χορτάκης - Χορτάτσης - Χορτάτζης, του ομώνυμου οίκου. Ευρεία χρήση της κατάληξης -άκης θα σημειωθεί για πρώτη φορά κατά τους 15ο -17ο αι στη Λακωνία, π.χ Γρηγοράκης, Δαβάκης, Καπετανάκης, Τζανετάκης (<-- -="" i="" jean="">

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επαγγελματικά επώνυμα με -άκης, που υποδηλώνουν και με τι δουλειές καταπιάνονταν οι πρόγονοί μας, όπως π.χ Βουλουμπασάκης (Μπουλουμπασάκης <--> Σιδέρης). 

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι υπάρχουν κι επώνυμα που έχουν εντελώς τυχαία την κατάληξη -άκης, όπως τοΜανιάκης εκ του ελληνιστικού & μεσαιωνικού (ο) μανιάκης, ήτοι το περιδέραιο -διακριτικό βαθμού για τους αξιωματικούς του Ιππικού. Επίσης, προέκυψε και το Μαζαράκης από ομώνυμο ευγενές βλαχικό σόι, το Μενεγάκης εκ του ιταλικού Μενεγάτσιο (Menegazzo), το Μουζάκης εκ της αρβανιτικης φάραςΜουζακη/Μουζακα, και το Ταγαλάκης εκ του τουρκικού Τανγαλακ (= οπλίτης σε άτακτο σώμα, κυριολεκτικάαστοιχείωτος, βλαξ).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Post Top Ad

.............