Αυτισμός – Χαρακτηριστικά και θεραπευτικές παρεμβάσεις

 Οι διαταραχές φάσματος αυτισμού σχετίζονται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με τους άλλους, τον τρόπο που επικοινωνεί και συναναστρέφεται κοινωνικά. Αυτές οι διαταραχές περιλαμβάνουν επίσης και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς. Το φάσμα του αυτισμού είναι ευρύ, διότι περιέχει πολλά συμπτώματα και βαρύτητες

Οι διαταραχές αυτισμού εμφανίζονται νωρίς στην παιδική ηλικία και δυσκολεύουν την κοινωνική ζωή του παιδιού στο σχολείο ή και αργότερα στην εργασία. Συχνά τα παιδιά μπορεί να δείξουν συμπτώματα αυτισμού από το πρώτο κιόλας έτος της ζωής τους. Σπανιότερα μπορεί ένα παιδί να αναπτύξει συμπτώματα αυτισμού μετά τον πρώτο χρόνο.Παλαιότερα, οι διαταραχές αυτές είχαν ξεχωριστά ονόματα όπως το σύνδρομο Άσπεργκερ, αποδιοργανωτική διαταραχή παιδικής ηλικίας και άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Το σύνδρομο Asperger θεωρείται ήπια μορφή αυτιστικού φάσματος. Η ικανότητα εκμάθησης, σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και οι γνώσεις ενός ατόμου με αυτισμό ποικίλουν και μπορούν να χαρακτηριστούν από πολύ χαρισματικές έως περιορισμένες.

Η έγκαιρη διάγνωση και οι σωστές θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά την ποιότητα ζωής.

Ο αριθμός των παιδιών που διαγιγνώσκονται με αυτισμό κάθε χρόνο συνεχώς αυξάνεται. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό αν πρόκειται για μια πραγματική αύξηση στα ποσοστά αυτισμού ή αν απλώς υπάρχει η δυνατότητα σωστότερης διάγνωσης.

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του Maleviziotis.gr στο Google News

Αίτια αυτισμού

Τα αίτια του αυτισμού δεν είναι σαφώς καθορισμένα και χρειάζονται ακόμη αρκετές μελέτες για να οδηγηθούμε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Παρόλα αυτά, τόσο το περιβάλλον όσο και γενετικοί παράγοντες φαίνεται πως μέχρι στιγμής καθορίζουν την πρόκληση αυτής της διαταραχής. Γενετικοί παράγοντες, όπως η ύπαρξη του συνδρόμου Rett ή του εύθραυστου Χ σχετίζονται με τον αυτισμό. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να εντοπιστούν κάποιες γονιδιακές μεταλλάξεις, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο να επηρεαστεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου ή ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούν τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Οι επιστήμονες ερευνούν, επίσης, το ρόλο που διαδραματίζουν στην ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου οι λοιμώξεις από ιούς, οι φαρμακευτικές αγωγές, οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και η ατμοσφαιρική ρύπανση (περιβαλλοντικοί παράγοντες).

Τα εμβόλια δεν δείχνουν να σχετίζονται με τον αυτισμό, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου που συσχετίζονται με τον αυτισμό είναι:

Το φύλο του παιδιού (τα αγόρια τείνουν να εμφανίζουν πιο συχνά αυτισμό)

Το οικογενειακό ιστορικό (οικογένειες που έχουν ήδη ένα παιδί με αυτισμό έχουν αυξημένο κίνδυνο να αποκτήσουν κι άλλο. Επίσης, ακόμη και οι γονείς ή άλλοι συγγενείς ατόμων με αυτισμό μπορεί να παρουσιάζουν προβλήματα επικοινωνίας ή άλλα κοινωνικά προβλήματα και οι ίδιοι σε μικρότερο βαθμό)

Η ηλικία των γονέων (εικάζεται ότι οι μεγάλοι σε ηλικία γονείς μπορεί να σχετίζονται με τον αυτισμό ενός παιδιού, ωστόσο πρέπει να πραγματοποιηθούν ακόμη αρκετές μελέτες για να υποστηριχθεί με ασφάλεια κάτι τέτοιο)

Συμπτώματα αυτισμού

Τα συμπτώματα του αυτισμού κάνουν από νωρίς την εμφάνισή τους. Σε βρεφική ηλικία μπορεί να αποφεύγει τη βλεμματική επαφή, να μην αντιδρά στο όνομά του ή να αδιαφορεί για τους φροντιστές του. Μέχρι την ηλικία των 2 ετών, έχει γίνει συνήθως η διάγνωση. Άλλα παιδιά μπορεί να αναπτύσσονται κανονικά τους πρώτους μήνες της ζωής τους και να αλλάζουν στη συνέχεια, είτε να γίνονται πιο επιθετικά είτε να χάνουν τις δεξιότητες τις οποίες είχαν αποκτήσει.

Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, άλλα παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη λειτουργικότητα άλλα πολύ αυξημένη. Άλλα παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη αντιληπτική ικανότητα και ευφυία, ενώ άλλα μπορεί να μαθαίνουν απίστευτα γρήγορα ωστόσο να δυσκολεύονται στην εφαρμογή στην καθημερινή ζωή αυτών που έμαθαν.

Η διάγνωση δεν είναι τόσο εύκολο να τεθεί, ωστόσο υπάρχουν κάποια κριτήρια στα οποία βασίζονται οι ειδικοί για να θέσουν τη διάγνωση.

Κριτήρια επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης:

Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του ή φαίνεται σαν να μην ακούει ορισμένες φορές

Αποφεύγει τις αγκαλιές και προτιμά να παίζει μόνο του

Αποφεύγει την οπτική επαφή και είναι ανέκφραστο

Παρουσιάζει καθυστέρηση λόγου ή χάνει προηγούμενη ικανότητα του να ομιλεί

Δεν μπορεί να παραμείνει σε μια συζήτηση

Μιλά σε μη φυσιολογικούς ρυθμούς ή τραγουδιστά

Μπορεί να επαναλάβει λέξεις ή φράσεις αλλά δεν κατανοεί πώς να τις χρησιμοποιήσει

Δεν αντιλαμβάνεται απλές ερωτήσεις ή οδηγίες

Δεν εκφράζει τα συναισθήματά του ή δείχνει να μην αντιλαμβάνεται αυτά των άλλων ανθρώπων

Δεν δείχνει αντικείμενα με το δάχτυλο και δεν φέρνει κοντά του αντικείμενα στα οποία δείχνει ενδιαφέρον

Μπορεί να είναι απαθής ή επιθετικός ή να διακόπτει συνεχώς

Δεν μπορεί να αντιληφθεί τις εκφράσεις των άλλων και τα συναισθήματά τους

Κριτήρια συμπεριφοράς:

Κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις όπως κούνημα, χειροκρότημα ή περιστροφή

Κάνει κινήσεις προς τον εαυτό του που θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνες (δαγκώνεται, χτυπάει το κεφάλι του)

Ακολουθεί συγκεκριμένη ρουτίνα και αναστατώνεται αν του την αλλάξεις

Ακολουθεί συγκεκριμένη γλώσσα του σώματος και έχει συνήθειες όπως να περπατά στα δάχτυλα των ποδιών κτλ

Έχει ενδιαφέρον για ένα αντικείμενο αλλά δεν αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του

Δεν αντέχει το φως, τον έντονο ήχο ή το άγγιγμα, αλλά μπορεί να μην αισθάνεται τον πόνο ή τις εναλλαγές θερμοκρασίας

Δεν συμμετέχει σε παιχνίδια μίμησης ή φαντασίας

Έχει συγκεκριμένες διατροφικές προτιμήσεις και δεν αλλάζει εύκολα φαγητό

Προσηλώνεται σε ένα αντικείμενο ή μια δραστηριότητα με ασυνήθιστη συγκέντρωση

Πολλά παιδιά με αυτισμό, όσο περνούν τα χρόνια καταφέρνουν να κοινωνικοποιηθούν εντυπωσιακά καλά και έτσι, ζουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να ακολουθήσουν την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση και να λαμβάνουν οι γονείς συμβουλές από ειδικούς, ώστε να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Διάγνωση αυτισμού

Η διάγνωση δεν είναι εύκολο να τεθεί, καθώς δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη διαγνωστική εξέταση, όπως για παράδειγμα αιματολογικός έλεγχος ή κάτι αντίστοιχο. Οι θεράποντες ιατροί εστιάζουν στα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά ενός παιδιού για να καταλήξουν στη διάγνωση. Η διάγνωση μπορεί να τεθεί από την ηλικία των 18 μηνών. Μέχρι την ηλικία των 2 ετών μπορεί να θεωρηθεί αρκετά αξιόπιστη.

Τα κριτήρια

Τα κριτήρια τα οποία εξετάζουν οι γιατροί και στα οποία εστιάζουν ώστε να βγάλουν συμπεράσματα είναι:

Παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού και την κοινωνική του αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη συμπεριφορά του εν γένει

Χρήση τεστ που εξετάζουν τις ικανότητες και τις δεξιότητές του

Χρήση των κριτηρίων DSM-5 που έχουν θεσπιστεί από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία

Γνώμη γιατρών άλλων ειδικοτήτων

Ειδικές εξετάσεις που προσδιορίζουν αν υπάρχουν γενετικά σύνδρομα όπως το σύνδρομο Rett ή το σύνδρομο εύθραυστου Χ

Για την οριστική διάγνωση θα ήταν καλό να συνεργαστούν γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, ώστε να μπορέσουν να βγάλουν ένα ασφαλές συμπέρασμα, αλλά και να βοηθήσουν στη συνέχεια, σε ενδεχόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις, παρακολούθηση και αποκατάσταση όταν αυτά είναι χρήσιμα.

Θεραπεία αυτισμού

Ο αυτισμός είναι μια κατάσταση που διαρκεί εφ όρου ζωής. Ωστόσο, όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση και κάποια θεραπευτική παρέμβαση τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα και μπορεί να παρατηρηθεί αξιοσημείωτη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η θεραπεία είναι εξατομικευμένη και στηρίζεται στις ανάγκες και τους στόχους του κάθε παιδιού. Μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, εκπαιδευτικά μαθήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων (εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς), διαδραστικές συμπεριφορικές θεραπείες που θέτουν ως γνώμονα το παιδί και τις ανάγκες του. Η λογοθεραπεία, η εργοθεραπεία και η υποστήριξη των γονιών μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά σαφέστατα και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων των παιδιών.

Οι θεραπείες που στοχεύουν από νωρίς στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η βάδιση, η ομιλία και η κοινωνική αλληλεπίδραση έχουν σημαντικά αποτελέσματα.

Λογοθεραπεία και αυτισμός

Η λογοθεραπεία βοηθά στην ανάπτυξη της επικοινωνίας του ατόμου, καθώς είναι η επιστήμη που είναι υπεύθυνη για τη μελέτη, την έρευνα και την εφαρμογή επιστημονικών γνώσεων γύρω από την ανθρώπινη επικοινωνία.

Όσον αφορά την Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), μετά την επίσημη διάγνωση του ατόμου με αυτισμό από παιδο-αναπτυξιολόγο/ παιδο-ψυχολόγο, γίνεται μία λογοθεραπευτική αξιολόγηση στο άτομο, ώστε να εντοπιστούν τα ελλείμματα στην ομιλία, τον λόγο, την επικοινωνία, καθώς και στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Αυτό επιτυγχάνεται με την παρατήρηση του παιδιού, με την εφαρμογή σταθμισμένων τεστ και με τις πληροφορίες που λαμβάνει ο λογοθεραπευτής από τους γονείς/ φροντιστές έπειτα από συνέντευξη. Η κάθε λογοθεραπευτική συνεδρία έχει διάρκεια 45 λεπτών και η συχνότητα των συνεδριών κυμαίνεται από 1 έως 3 φορές την εβδομάδα. Το πιο σημαντικό κομμάτι για την επικοινωνία του παιδιού είναι να ενταχθεί σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι ικανότητες για επικοινωνία – ομιλία από νωρίς.

Για την οριστική διάγνωση θα ήταν καλό να συνεργαστούν γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, ώστε να μπορέσουν να βγάλουν ένα ασφαλές συμπέρασμα, αλλά και να βοηθήσουν στη συνέχεια, σε ενδεχόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις, παρακολούθηση και αποκατάσταση όταν αυτά είναι χρήσιμα.

Η λογοθεραπεία επικεντρώνεται στα εξής:

Επικοινωνία, η οποία αποτελείται από έναν πομπό, έναν δέκτη και έναν κοινό κώδικα, είναι η διαδικασία της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ δύο ή περισσότερων μελών για τα οποία η πληροφορία έχει νόημα οπότε αποκτά νόημα και η ανταλλαγή της ως μια πράξη. Η επικοινωνία του ατόμου με τους υπόλοιπους ανθρώπους γίνεται, είτε λεκτικά, είτε μη λεκτικά. Αυτό επιτυγχάνεται είτε εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιο, την έκφραση του και διορθώνοντας την άρθρωση, εφόσον υπάρχει ομιλία, είτε δίνοντας στο άτομο την επιλογή να χρησιμοποιήσει νεύματα, όπως είναι η μέθοδος ΜΑΚΑΤΟΝ ή οπτικοποιημένες κάρτες, όπως είναι το PECS, ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει κάποια ανάγκη του ή να εκφράσει κάποια επιθυμία του, χωρίς ομιλία. Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί, πως ορισμένα άτομα με την βοήθεια των νευμάτων και των οπτικοποιημένων εικόνων ανέπτυξαν ομιλία ή λεκτική επικοινωνία χρησιμοποιώντας απλές λέξεις ή μικρές φράσεις.

Ομιλία, η οποία είναι όταν όλα τα παραπάνω που αναφέραμε στην επικοινωνία, παίρνουν μια είδους μορφή με την ομιλία.

Κοινωνική αλληλεπίδραση, η οποία είναι η αλληλεπίδραση του ατόμου με τρίτα πρόσωπα, όπως το παιχνίδι, η συζήτηση ακόμη και η προσέγγιση άλλων ατόμων. Μέσω της Εντατικής Αλληλεπίδρασης (Intensive Interaction) ο θεραπευτής έχει στόχο το παιδί να του δώσει σημασία, να τον εντοπίσει και να αλληλεπιδράσει με οποιονδήποτε τρόπο. Πολλές φορές ένας λογοθεραπευτής καθοδηγεί το άτομο με αυτισμό στην αλληλεπίδραση και τον βοηθά να κατανοήσει ορισμένες καταστάσεις μέσω της μεθόδου Κοινωνικών Ιστοριών (Social Stories), με αποτέλεσμα τη βελτίωση κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως η έναρξη και η τήρηση θέματος σε μια συζήτηση ή γνωριμία με ένα άτομο ή η τήρηση κανόνων και η εμπλοκή σε παιχνίδια με τρίτα άτομα.

Πραγματολογία, η οποία περιλαμβάνει συνολικά τις γλωσσικές πράξεις, τα υπονοήματα στις συνομιλίες, τους κανόνες ευγένειας, τις μεταφορές που υπάρχουν στη γλώσσα και άλλες προσεγγίσεις γλωσσικής συμπεριφοράς. Η πραγματολογία μελετά πώς η μετάδοση του νοήματος δεν εξαρτάται μόνο από τις δομικές και γλωσσικές γνώσεις αλλά και από άλλους παράγοντες.

Το σημαντικό είναι πως όλα αυτά επιτυγχάνονται με σεβασμό προς το άτομο αυτό και με την πολύτιμη συνεργασία του θεραπευτή με τις υπόλοιπες ειδικότητες (εργοθεραπευτές, παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί κ.α.) και τους γονείς/ φροντιστές των ατόμων, έτσι ώστε να αυτοματοποιηθούν όλες οι λειτουργίες του ατόμου και να φτάσει στον μακροπρόθεσμο στόχο της αυτονομίας.

Εργοθεραπεία και αυτισμός

Η παιδιατρική εργοθεραπεία ανήκει στις επιστήμες υγείας που ειδικεύονται στη βελτίωση της αυτονομίας και της λειτουργικότητας των παιδιών κάθε ηλικίας. Η αξιολόγηση της εργοθεραπείας γίνεται με διάφορα μέσα (συνέντευξη με τους γονείς, παρατήρηση, ερωτηματολόγιο και άλλα σταθμισμένα εργαλεία). Στη συνέχεια δομείται το θεραπευτικό πλάνο της θεραπείας, το οποίο είναι εξατομικευμένο για κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία του, τις πρωταρχικές του ανάγκες, τους επιθυμητούς στόχους και τις προτεραιότητες της οικογένειας για την ποιοτικότερη συμμετοχή στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον.

Το πρόγραμμα της εργοθεραπείας για ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού έχει συνήθως συχνότητα 2 με 3 φορές την εβδομάδα και διάρκεια θεραπείας τα 45 λεπτά. Η κάθε θεραπευτική συνεδρία στοχεύει στο να αυξήσει τη συμμετοχή του παιδιού σε δραστηριότητες.

Οι δραστηριότητες αυτές πρέπει να έχουν νόημα και να συνδέονται με τις καθημερινές του ανάγκες, να αντλούν προσωπική ικανοποίηση, να ενεργοποιούν το κίνητρο του παιδιού και να ενισχύουν την ευημερία του και της οικογένειας.

Πιο συγκεκριμένα, η παρέμβαση της εργοθεραπείας σε παιδιά με αυτισμό επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση δυσκολιών που παρουσιάζουν σε ό, τι αφορά:

Την αισθητηριακή τους επεξεργασία: στο πώς το παιδί αντιλαμβάνεται και βιώνει τα ερεθίσματα από το περιβάλλον αλλά και στο πώς αντιδρά σε αυτά (με φόβο και αποφυγή, συνεχή αναζήτηση ερεθισμάτων, σύγχυση). Τα ερεθίσματα αυτά μπορεί να σχετίζονται με κίνηση στο χώρο, με αγγίγματα και υφές- υλικά, με οσμές, γεύσεις, ακουστικά ερεθίσματα κ.ά.

Στην οργάνωσή του στο χώρο και στο χρόνο: την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σε σχέση με το περιβάλλον που βρίσκεται, τα αντικείμενα και τους ανθρώπους γύρω του και να δρα μέσα σε αυτό.

Τη δυνατότητά του να συγκεντρώνεται σε ένα έργο και να διεκπεραιώνει μια δραστηριότητα με επιτυχία από την έναρξή της μέχρι την ολοκλήρωσή της.

Πράξη: την ικανότητά του να έχει μια καινούργια ιδέα, να οργανώσει τα στάδια για την εφαρμογή της και στο τέλος να την εκτελέσει με επιτυχία

Κινητικές δεξιότητες: την δυνατότητα να εκτελεί κινητικά έργα κάθε είδους με κατάλληλο συντονισμό (ομαλότητα, ρυθμό)

Όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητα συστατικά για τη συμμετοχή σε πληθώρα δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής. Όταν υπάρχουν δυσκολίες σε ένα ή και σε περισσότερα στοιχεία από τα παραπάνω, συναντάμε συμπεριφορές που επηρεάζουν ποσοτικά και ποιοτικά τη συμμετοχή του ατόμου στους παρακάτω τομείς λειτουργικής ενασχόλησης:

.doctoranytime.gr