Ο Φραγκίσκος Μοροζίνι Ο Έλληνας Μαυρογένης

 

Ο Φραγκίσκος Μοροζίνι (1619-1694).

Ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, το όνομα του οποίου σύμφωνα με πολλούς ερευνητές προέρχεται από το ελληνικό Μαυρογένης, καταγόταν από πολύ γνωστή οικογένεια της Βενετίας. Πρόγονοί του υπήρξαν δόγηδες, ναύαρχοι, αρχιστράτηγοι, Λατίνοι πατριάρχες της Κωνσταντινουπόλεως. Νεότατος διακρίνεται για την ανδρεία του και τις στρατιωτικές του αρετές στις μάχες κατά των πειρατών του Αιγαίου και κατά των Τούρκων στον Τουρκοβενετικό πόλεμο.

Το 1654, σε ηλικία μόνον τριάντα έξι ετών, μετά τους διαδοχικούς θανάτους των ναυάρχων Μοτσενίγο και Φοσκαρίνι, ορίζεται αρχιστράτηγος και αρχιναύαρχος της Βενετίας, υπερασπιστής της Κρήτης, αρχηγός του πολέμου κατά των Τούρκων. Ο Τουρκοβενετικός πόλεμος κράτησε μέχρι το 1669. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο Μοροζίνι, μετά από σκληρότατους αγώνες, υπογράφει τη συνθήκη παραδόσεως του Χάνδακος και επιστρέφει στη Βενετία ηττημένος αλλά ήρωας. Κατηγορείται για προδοσία και εισάγεται σε δίκη. Κηρύσσεται αθώος κατά πλειοψηφία. Απογοητευμένος, αποσύρεται οικειοθελώς από τον δημόσιο βίο και ζει σε πλήρη αφάνεια.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1684, με απόφαση της Γερουσίας και του Συμβουλίου των Έξι, ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, ηλικίας εξήντα έξι ετών, διορίζεται γενικός αρχηγός όλων των κατά ξηράν και θάλασσα δυνάμεων της Δημοκρατίας, αρχιστράτηγος όλων των πολεμικών επιχειρήσεων κατά της Τουρκίας.

Στις 10 Ιουνίου του 1684 γίνεται δοξολογία στον Άγιο Μάρκο με την παρουσία του δόγη Ιουστινιάνι και ο Μοροζίνι ξεκινάει με όλο τον στόλο της Δημοκρατίας. Το πρώτο έτος του πολέμου οι Βενετοί καταλαμβάνουν την Πρέβεζα και τη Λευκάδα. Εν τω μεταξύ, οι Τούρκοι κάνουν μεγάλες πολεμικές προετοιμασίες. Βλέποντας αυτό, οι Βενετοί στέλνουν προκηρύξεις σε όλη την ιταλική χερσόνησο καθώς και στις γερμανικές χώρες για τη συγκέντρωση εθελοντών μισθοφόρων. Όπως γράφει ο Δημήτρης Καμπούρογλου, «οι Βενετοί είχαν εφεύρει το μυστικόν με το οποίο κατακτάται ο κόσμος. Δεν εσκοτίζοντο και πολύ να έχουν ιδικούς των στρατούς και στρατηγούς· τους ενοικίαζαν». Οι Βενετοί αναλαμβάνουν την υποχρέωση να τους πληρώνουν, να προμηθεύουν όλο το υλικό πολέμου και να φροντίζουν για την επάρκεια της διατροφής τους. Τα μισθοφορικά στρατεύματα τίθενται υπό τη διοίκηση του κόμητος Όθωνος Γουλιέλμου Φον Καίνιξμαρκ (1639-1688).

Ο κόμης Όθων Γουλιέλμος Φον Καίνιξμαρκ γεννήθηκε το 1639 στο Μίντεν της Βεστφαλίας. Εξαιρετικός μαθητής, παίρνει τη μεγαλύτερη διάκριση του πανεπιστημίου της Ιένας. Διαλέγει τη στρατιωτική καριέρα και κατατάσσεται στον στρατό της Σουηδίας. Το 1686, οι Βενετοί του προτείνουν την αρχηγία των μισθοφορικών στρατευμάτων με μισθό 18.000 δουκάτα, του προσφέρουν δε και τη δυνατότητα να έχει μαζί του τη σύζυγό του Κατερίνα Καρλόττα και τη συνοδεία τους. Η κυρία επί των τιμών της κόμισσας, Άννα Άκερχελμ, ιδιαίτερα μορφωμένη για την εποχή της κυρία, μας άφησε το ημερολόγιό της καθώς και γράμματα προς τον αδελφό της στα οποία περιγράφει την εκστρατεία πολύ ζωντανά.

Στις αρχές του 1685, η πολύμορφη και πολύγλωσση στρατιά συγκεντρώνεται στη νησίδα Λίντο της Βενετίας και ξεκινάει για την Ελλάδα.

Με αιφνιδιαστικές επιθέσεις και μεθοδικές πολιορκίες, το ένα με το άλλο τα λιμάνια και τα φρούρια της Πελοποννήσου –Πύλος, Ναυαρίνο, Μεθώνη, Κορώνη, Άργος, Ναύπλιο, Πάτρα, Ρίο, Μυστράς, Κόρινθος– πέφτουν στα χέρια των Βενετών. Έτσι, οι Βενετοί βρίσκονται κυρίαρχοι όλης της Πελοποννήσου πλην της Μονεμβασίας, μιας χώρας δηλαδή δεκαπλάσιας εκτάσεως της δικής τους, ευφορότατης, με λιμάνια που εξασφαλίζουν την ανά το Αιγαίο κυριαρχία του Βενετικού εμπορίου.

Συνιστάται το Βασίλειο του Μωρέως που υπήρξε μέχρι το 1714. Ο Μοροζίνι παίρνει τον τίτλο του ιππότη του Αγίου Μάρκου και του απονέμεται η τιμητική επωνυμία «Πελοποννησιακός». Η ορειχάλκινη προτομή του στήνεται στη μεγάλη αίθουσα του Λογικού παλατιού. Ο μισθός του Καίνιξμαρκ αυξάνεται σε 24.000 δουκάτα τον χρόνο.

Τον Αύγουστο του 1687, τα στρατεύματα βρίσκονται συγκεντρωμένα στην Κόρινθο. Ο Μοροζίνι συνοδευόμενος από τον Καίνιξμαρκ εξετάζει τη δυνατότητα κοπής του Ισθμού, οι μηχανικοί του μάλιστα εκπονούν σχέδιο, όταν όμως συνειδητοποιούν πόσους εργάτες και πόσο χρόνο απαιτεί το έργο εγκαταλείπουν την ιδέα. Καλείται πολεμικό συμβούλιο για να αποφασίσουν αν τα στρατεύματα, μετά από καλή οχύρωση του Ισθμού, θα διαχειμάσουν στην Πελοπόννησο ή αν το υπόλοιπο του καλοκαιριού θα διεξάγουν νέες πολεμικές επιχειρήσεις και προς ποια κατεύθυνση.

Η Κρήτη αποκλείεται επειδή είναι μακριά από την Πελοπόννησο, η Εύβοια θεωρείται επίσης σχετικά μακριά και το φρούριο της Χαλκίδας ως ένα από τα οχυρότερα, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι συγκεντρώνουν δυνάμεις στη Στερεά Ελλάδα. Οι σκέψεις τους στρέφονται προς την Αθήνα.

Οι πηγές της εποχής που περιγράφουν την εκστρατεία στην Αθήνα και την ανατίναξη του Παρθενώνα είναι πολύ λίγες και αντιφατικές μεταξύ τους. Η αλληλογραφία του Μοροζίνι, επίσημα πρακτικά και επίσημες ανακοινώσεις της βενετικής Δημοκρατίας που εξυπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες, μαρτυρίες ανθρώπων πολλών εθνικοτήτων γραμμένες σε διαφορετικές γλώσσες, μαρτυρίες ανθρώπων που ήταν παρόντες στην εκστρατεία και άλλων που συγκέντρωσαν το υλικό τους στη Βενετία, χωρίς ποτέ να πάνε στην Αθήνα, δημιουργούν πολλές φορές ασάφειες και δυσκολίες στην έρευνα των γεγονότων.

Τέλη Αυγούστου, φτάνει στο βενετικό στρατόπεδο ένας καπουτσίνος παπάς εξουσιοδοτημένος να διαπραγματευθεί το ποσό που οι Αθηναίοι θα πληρώνουν κάθε χρόνο για να μην γίνει η εκστρατεία. Οι Βενετοί ζητούν 40.000 ρεάλια τον χρόνο. Αρχές Σεπτεμβρίου νέα αντιπροσωπεία των Αθηναίων με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ιάκωβο έρχεται να διαπραγματευθεί το ποσό. Μετά από πολλές διαπραγματεύσεις συμφωνούν και ο Μοροζίνι τους υπόσχεται ότι δεν θα ενοχληθούν.

Στις 14 Σεπτεμβρίου γίνεται νέο πολεμικό συμβούλιο όπου οι αρχηγοί των στρατευμάτων επιμένουν να γίνει η εκστρατεία στην Αθήνα. Ο Μοροζίνι προβάλλει αντιρρήσεις με επιχειρήματα που αποδεικνύουν τις στρατηγικές του ικανότητες, καθώς όλα όσα είπε επαληθεύθηκαν. Πρώτον, ο χειμώνας πλησιάζει και η κατάληψη του φρουρίου είναι δύσκολη σε μικρό χρονικό διάστημα. Δεύτερον, εφόσον καταληφθεί το φρούριο, τα στρατιωτικά οφέλη της άλωσης είναι αμφίβολα καθώς οι Τούρκοι μπορούν να εισβάλουν στην Πελοπόννησο από τα Μέγαρα και ο επισιτισμός της στρατιάς στην Αθήνα μπορεί να γίνει μόνο από τη θάλασσα που είναι σε απόσταση. Τέλος, εάν αργότερα τουρκικά στρατεύματα επιτεθούν στην Αθήνα, οι Βενετοί θα πρέπει να την εγκαταλείψουν και φυσικά να καταστρέψουν πόλη και φρούριο. Επιπλέον δε, οι Αθηναίοι θα μείνουν στην εκδικητική μανία των Τούρκων, ενώ διαφορετικά θα πλήρωναν τον φόρο. Δυστυχώς όμως, οι υπόλοιποι αρχηγοί δεν πείθονται.

Τότε ακριβώς φθάνει τρίτη αντιπροσωπεία προκρίτων Αθηναίων, η οποία ζητά πλέον την εκστρατεία των Βενετών υποσχόμενη τη συνδρομή τους. Διαβεβαιώνουν τους Βενετούς ότι οι Τούρκοι έχουν τρομοκρατηθεί, ότι το φρούριο της Ακροπόλεως βρίσκεται σε κακή κατάσταση και ότι η άλωση είναι ζήτημα ημερών. Οι σχέσεις μεταξύ Τούρκων και Αθηναίων την εποχή αυτή είναι πολύ κακές και οι φήμες για την εκστρατεία των Βενετών στην Αθήνα έχουν κάνει τους Τούρκους πιο επιθετικούς. Οι Αθηναίοι πίστεψαν ότι βρήκαν την ευκαιρία να αποτινάξουν τον ζυγό. Με τα νέα δεδομένα, το πολεμικό συμβούλιο αποφασίζει την εκστρατεία εναντίον των Αθηνών.

Θα προσπαθήσω να σας κάνω μια περιγραφή της κατάστασης των Μνημείων της Ακροπόλεως λίγο πριν από την εκστρατεία του Μοροζίνι.

Τον 6ο αι. μ.Χ. περίπου, ο Παρθενών μετατρέπεται σε εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία του Θεού Σοφία. Αργότερα βρίσκουμε την εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία την επιλεγόμενη Αθηνιώτισσα.

Η τροποποίηση του κτηρίου σε χριστιανικό ναό και μάλιστα σε βασιλική έγινε ως εξής: οι δύο αρχικά ανεξάρτητοι μεγάλοι χώροι του σηκού συνδέθηκαν με τρεις θύρες που ανοίχτηκαν στο μεσότοιχο. Ο αρχαίος κυρίως ναός, τρίκλιτος καθώς ήταν, αποτέλεσε τον ναό της χριστιανικής βασιλικής, ενώ το αρχαίο δυτικό διαμέρισμα αποτέλεσε τον νάρθηκά της. Η ανατολική θύρα καταργήθηκε για να γίνει στο μέρος εκείνο το ιερό, σύμφωνα με τον προσανατολισμό των χριστιανικών εκκλησιών, και ως κυρία είσοδος διατηρήθηκε η υπάρχουσα δυτική θύρα του ναού. Στην εκκλησία αυτή έρχεται να προσκυνήσει το 1018 ο Βασίλειος ο Β' μετά τη νίκη του κατά των Βουλγάρων.

Στις αρχές του 13ου αι. μ.Χ. ο ναός, πάντα αφιερωμένος στη λατρεία της Θεοτόκου, συνεχίζει να λειτουργείται αλλά ως καθολική εκκλησία. Το 1380, ο Πέτρος ο Δ' της Αραγωνίας, χωρίς να έχει δει την Ακρόπολη, την περιγράφει σε επίσημο έγγραφο: «Το αναφερόμενο κάστρο είναι το κόσμημα το πλέον σπουδαίον το υπάρχον ανά την Υφήλιον και τοσούτον μάλλον καθόσον άπαντες οι ζώντες Χριστιανοί Βασιλείς δεν θα ηδύναντο εις την κατασκευήν παρομοίου τινός». Το 1458 έρχεται στην Αθήνα και θαυμάζει τα μνημεία της Ακροπόλεως ο Μωάμεθ ο V ο κατακτητής. Τότε ο Παρθενών μετατρέπεται σε τζαμί και υψώνεται ο μιναρές.

Η πρώτη απεικόνιση του Παρθενώνα έγινε από τον Κυριάκο τον Αγκωνίτη γύρω στο 1435, απεικόνιση που αντιγράφεται το 1465 από τον Τζουλιάνο Τζιαμπέρτι, γνωστό ως Σανγκάλλο. Γύρω στο 1640 ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή περιγράφει με θαυμασμό τον ναό. Το 1674 επισκέπτεται την Αθήνα ο Γάλλος πρεσβευτής του Λουδοβίκου του ΙΔ' στην Οθωμανική Πύλη, Μαρκήσιος Ολιέ ντε Νουαντέλ. Ο ζωγράφος του, Ζακ Κάρεϋ, σε δεκαπέντε μόνο ημέρες απεικονίζει συστηματικά και με μεγάλη ακρίβεια τα αετώματα, τη ζωφόρο και τις νότιες μετόπες του Παρθενώνα. Στα πολύτιμα αυτά σχέδια στηρίζονται πολλοί ερευνητές των Παρθενωνίων γλυπτών καθώς μέρος από αυτά θα καταστραφούν οριστικά μετά από δεκατρία χρόνια.

Το 1676, ο Γάλλος γιατρός Ζακόμπ Σπον δημοσιεύει σχέδιο της Αθήνας με την Ακρόπολη, το οποίο είχε σχεδιάσει ο Ιησουίτης παπάς Ζακ Πωλ Μπαμπέν το 1674. Την ίδια χρονιά, ο Ζωρζ Γκυγιέ ντε Σαιν Ζωρζ που δεν έχει ποτέ επισκεφθεί την Ελλάδα δημοσιεύει στο έργο του περιγραφή του ναού και ο Σπον με τον Άγγλο φυσιοδίφη Τζώρτζ Γουήλερ περιηγούνται με τη σειρά τους την Αθήνα και μας δίνουν περιγραφές καθώς και απεικονίσεις των μνημείων της Ακροπόλεως.

Φραντσέσκο Μοροζίνι ή Φραντζέσκο Μοροζίνι (ιταλ. Francesco Morosini) ή Φραγκίσκος Μοροζίνης (εξελληνισμένο), (1619 - 16 Ιανουαρίου 1694), ο επικαλούμενος και «Πελοποννησιακός», ήταν Δόγης τηςΓαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, από το 1688 μέχρι το 1694, κατά το αποκορύφωμα τουΕνετοτουρκικού πολέμου, που είχε αρχίσε από το 1645 με την επιδρομή των Τούρκων κατά της Κρήτης. Ήταν γόνος της περίφημης ενετικής μεσαιωνικής οικογένειας ευγενών Μοροζίνι, από την οποία και προήλθαν πολλοί Δόγηδες, λόγιοι, στρατηγοί και ναυμάχοι.

ΠΗΓΗ - ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ