Μινωικές Αποικίες Στην Αμερική 40 Αιώνες Πρίν Τον Κολόμβο

 

Ακούγεται ότι οι Μινωίτες ήταν δεινοί θαλασσοπόροι που δημιούργησαν αποικίες ως και στον Καναδά και εκμεταλλεύτηκαν τα τοπικά ορυχεία χαλκού

Ενώ το παρόν αυτού του τόπου μαστίζει η απογοήτευση, το παρελθόν του δεν παύει να μας εκπλήσσει γοητευτικά. Και είναι τόσο πολλές οι εκπλήξεις ώστε να δυσπιστεί κανείς για οτιδήποτε, ακόμη κι αν είναι σκαλισμένο σε γρανίτη. Κάτι τέτοιο, το ασύλληπτο, διηγούνται τα βράχια Σκανδιναβίας και Β. Αμερικής: ότι οι πρόγονοι των Κρητών «έκοβαν βόλτες» στον Ατλαντικό, αρμέγοντας τα πλούτη Βαλτικής και Αμερικής, 40 ολόκληρους αιώνες προτού ο Κολόμβος φιλήσει το χώμα των «Δυτικών Ινδιών»! Το πώς και υπό ποιους όρους θα μπορούσε να συμβεί αυτό είναι κάτι που η κοινή λογική εύκολα θα κατέτασσε στην παραεπιστημονική φιλολογία και στην εθνικιστική μυθοπλασία. Ομως, προτού υποκύψετε στο εύκολο της απόρριψης, ρίξτε μια ματιά στα συσσωρευόμενα αποδεικτικά στοιχεία. «Το Βήμα» τα ιχνηλάτησε για εσάς.  

Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια αφότου πρωτάκουσα – από τον αείμνηστο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Αντώνη Κονταράτο, συγκεκριμένα – για το ενδεχόμενο αρχαίοι Ελληνες να είχαν φθάσει στην... Αμερική, ψάχνοντας για νέες πηγές μετάλλων. Ομολογώ ότι χαμογέλασα τότε, σκεπτόμενος όλα τα υπόλοιπα απίθανα που είχα διαβάσει για αρχαίους Ελληνες στη Ν. Αμερική, την Αυστραλία ή την Ιαπωνία. Και θα κρατούσα στο απωθημένο αυτή τη θεωρία αν δεν μάθαινα για  ένα πρόσφατο βιβλίο – το The LostEmpire of Atlantis του Gavin Menzies – που επανέφερε παταγωδώς το θέμα και ανακίνησε σωρεία συζητήσεων στο Διαδίκτυο.

Στο βιβλίο του ο Menzies ακολουθεί αρχικά τα ίχνη των Μινωιτών στη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο, την Υεμένη, την Ινδία και την Κεϊλάνη – όπου τα έπη Sangam των Tamil μιλούν ακόμα για «τα υπέροχα πλοία των Ελλήνων που φέρνουν χρυσό και φεύγουν φορτωμένα πιπέρι...». Εκπληκτος από τα μουσειακά ευρήματα που δικαίωναν τον Στράβωνα και τον Πτολεμαίο, ο συγγραφέας αναλογίστηκε όχι μόνον τα μυστικά ναυσιπλοΐας που πρέπει να κατείχαν οι Μινωίτες, αλλά και το πού έβρισκαν όλες εκείνες τις ποσότητες μετάλλων που εμπορεύονταν. Η Κύπρος με τα μεταλλεία χαλκού γνωρίζουμε ιστορικά ότι δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει καν στις απαιτήσεις των Φαραώ. Κι όμως, οι Μινωίτες τους έδωσαν χάλκινα πριόνια ενισχυμένα με κασσίτερο για να κόψουν τους ογκόλιθους των πυραμίδων τους... Καταπώς βρέθηκε γραμμένο στα αρχεία του βασιλιά Σάργκον των Ακκαδίων, τα μινωικά πλοία έφερναν ήδη από το 2350 π.Χ. κασσίτερο, από την Ισπανία και τη Βρετανία. Κι έπειτα, εκείνο το απίθανο εύρημα του 1450 π.Χ. στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης από πού ήρθε; Lasioderma serricorne, δηλαδή κάμπια των φύλλων καπνού! Ναι, του καπνού που όλοι γνωρίζαμε ότι πρωτόφτασε στην Ευρώπη τον 16ο αι. μ.Χ. από την αμερικανική ήπειρο. Οπότε, ο Menzies στράφηκε τώρα δυτικά, ψάχνοντας να βρει κατά πόσο – και πώς – εκείνοι οι ατρόμητοι ναυτικοί είχαν όχι μόνον διαβεί τις Ηράκλειες Πύλες, αλλά και είχαν φθάσει στον Νέο Κόσμο.

 

Το αρχαιότερο πλοίο των ακτών των Βίκινγκς, το Hjortspring, έχει τη μορφή των πετρόγλυφων μινωικών καραβιών

Ο μίτος που ξετύλιξε στο υπόλοιπο του βιβλίου του αυτός ο 72χρονος πρώην αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού της Βρετανίας δεν ήταν πρωτόγνωρος: Πριν από δύο χρόνια, τόσο στο κανάλι της ΝΕΤ όσο και στα «Νέα» ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου Ηλίας Μαριολάκος είχε υποστηρίξει την ιδέα ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας είχαν εξερευνήσει τις παράκτιες περιοχές της Ισπανίας, Γαλλίας, Βρετανίας και Ιρλανδίας ψάχνοντας για μέταλλα και ίσως είχαν φθάσει στην Ισλανδία, τη Γροιλανδία και την Αμερική.

Αναλυτικά, το σκεπτικό του ο κ. Μαριολάκος το παρέθεσε σε μία εργασία που θα βρείτε δημοσιευμένη στο Διαδίκτυο (www.ekke.gr/estia/Cooper/Mariolakos/New_Mariolakos_greek.pdf). Εκεί, ενημερώνει αρχικά για το πώς και ασχολείται με τέτοιο θέμα ένας γεωλόγος: «Η γεωμυθολογία είναι ένας κλάδος των γεωεπιστημών που ασχολείται με τις φυσικογεωλογικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια της μυθολογικής εποχής και, μέσω αυτής της ανάλυσης, βρίσκει την αμοιβαία σχέση μεταξύ γεωλογίας και μυθολογίας. Η δική μου εμπειρία, ως γεωλόγου ο οποίος έχει περάσει τη ζωή του μελετώντας τη γεωλογία της Ελλάδας, έδειξε ότι (...) στην ελληνική μυθολογία περιλαμβάνονται και φυσικογεωλογικές διεργασίες που εξελίσσονται σε πολύ μακρινές περιοχές, όπως στην περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού και αλλού». Και αναλύει έπειτα διεξοδικά τις αρχαίες πηγές που εξέτασε, όπως το έργο του Πλουτάρχου «Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της Σελήνης».

Τα «ύποπτα» ορυχεία

Δύσπιστος ων, τον αναζήτησα για να μου δώσει «πειστήρια». Από τα όσα μου είπε συνήγαγα ότι υπήρξαν δύο κλειδιά που ξεκλείδωσαν την υπόθεση των «Ελλήνων στην Αμερική». Το ένα ήταν ένα μεταλλουργικό ανεξήγητο: οι αρχαιολόγοι των ΗΠΑ έχουν βρει 5.000 ανοιχτά ορυχεία χαλκού (σχεδόν απόλυτα καθαρού) στις ακτές της λίμνης Superior, μεταξύ Μίσιγκαν των ΗΠΑ και Καναδά, απ’ όπου έχουν εξαχθεί κάπου 500.000 τόνοι μεταξύ 2470 - 1050 π.Χ., που... κανένας δεν γνωρίζει πού πήγαν! Συγκεκριμένα, οι τότε Ινδιάνοι των περιοχών αυτών ζούσαν στη Λίθινη Εποχή και μόνο μετά το 1500 π.Χ. αρχίζουν να χρησιμοποιούν περιορισμένες ποσότητες χαλκού – κι αυτές μόνο για κοσμήματα. Ποιος λοιπόν ήταν ο «κλέφτης» κι από πού και πώς ήρθε;

Δεδομένου ότι η Μεσόγειος και η Μεσοποταμία ήταν εκείνες που τότε διέρχονταν την Εποχή του Χαλκού (και ο χαλκός ήταν τότε ακριβότερος κι από το χρυσάφι), οι υποψίες στρέφονται προς τα εκεί. Κατά εντυπωσιακή μάλιστα συγκυρία, οι μυστηριώδεις μαζικές εξορύξεις χαλκού τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και στην Ισπανία και τη Βρετανία σταμάτησαν γύρω στο 1350 π.Χ. – την εποχή που το ηφαίστειο της Θήρας καθόρισε τη μοίρα των Μινωιτών. Και οι Ελληνες που παρέλαβαν τη σκυτάλη (Αχαιοί Μυκηναίοι αρχικά, Δωριείς και Ιωνες στη συνέχεια) είναι οι μόνοι που διηγούνται ταξίδια από παλιά στην Ωγυγία (Ισλανδία), το Κρόνιο Πέλαγος και τις δυτικότερες ακτές.

Για το πώς πήγαν, η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί μόνο με το κλειδί που λέγεται γνώση των ωκεάνιων ρευμάτων – των ρευμάτων του ωκεανού που ο Ομηρος περιέγραφε ως βαθύρροο και βαθυδίνη. Το ρεύμα του Κόλπου του Mεξικού, το περίφημο Gulf Stream, στριφογυρνά στον Ατλαντικό και διακλαδίζεται σε βρόγχους που εισχωρούν στη Μεσόγειο και στη Βαλτική. Οποιος γνωρίζει αυτές τις υδροτσουλήθρες και τοποθετεί κατάλληλα το σκαρί του επάνω τους «πετάει». Για παράδειγμα – λέει ο κ. Μαριολάκος – ο Πλούταρχος αποφαίνεται πως ένα σκαρί σαν την «Αργώ» μπορούσε να διανύσει τα 900 χλμ. απόστασης Βρετανίας -Ισλανδίας σε 5 ημέρες (4-5 μίλια/ ώρα).

Τα επιχειρήματα του καθηγητή Μαριολάκου ήταν εντυπωσιακά και μου φαίνονταν λογικά. Το δυσθεώρητο όμως του επιτεύγματος δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί παρά μόνο με αποδείξεις για το ότι αρχαϊκά πλοία σαν την «Αργώ» μπορούσαν να πάνε τόσο μακριά – πόσω μάλλον τα ακόμα αρχαιότερα μινωικά. Θυμήθηκα ένα δημοσίευμα του 2010, από νορβηγική εφημερίδα, σύμφωνα με το οποίο είχαν βρεθεί μυστηριώδη γράμματα της περιόδου 1800 - 1000 π.Χ. σκαλισμένα σε γρανίτη. Τα γράμματα αυτά αποκρυπτογράφησε ως μινωικά ο νορβηγός γλωσσολόγος και ακαδημαϊκός Kjell Aartunκαι τιμήθηκε γι’ αυτό με το χρυσό μετάλλιο του βασιλιά. Κατά τον Aartun, οι μινωικές λέξεις μεταφράζονταν «Μαλακός και καθαρός», αναφερόμενες στο μεγαλύτερο κοίτασμα αργύρου όλης της Ευρώπης που είχαν εντοπίσει στο Kongsberg του Οσλο αυτοί οι απίστευτοι κυνηγοί θησαυρών. Αλλά μήπως είχαν αφήσει και άλλα ίχνη πίσω τους; Ρώτησα σχετικά τον δρα Μηνά Τσικριτσή, που πρότινος είχε εντοπίσει τον «πήλινο υπολογιστή ναυσιπλοΐας» των Μινωιτών (βλ. www.tovima.gr/science/research/article/?aid=391944). Κατά την επικοινωνία μας αμφισβήτησε την ερμηνεία του Aartun, αλλά ήταν βέβαιος για το ότι επρόκειτο για Μινωίτες, καθώς μια πρόσφατη μελέτη του προσέθεσε υποστηρικτικά στοιχεία στη θεωρία του καθηγητή Μαριολάκου για πέρασμα στην αντίπερα όχθη του ωκεανού. Μου είπε συγκεκριμένα:

 Είναι όμως αυτά αρκετά για να γράψουμε ξανά τα βιβλία της Ιστορίας, να ξεχάσουμε το «ο Κολόμβος ήταν Χιώτης» και να αποδυθούμε στο «ο Τελευταίος των Μοϊκανών ήταν πατριωτάτσι»; Οχι ακόμα. Κάποιες μούμιες που βρέθηκαν τόσο στην περιοχή «αποίκησης» της Αμερικής όσο και στη γειτονιά του Stonehenge στην Αγγλία ίσως φωτίσουν καλύτερα την υπόθεση. Αλλά σιγουριά θα έχουμε μόνον αν αποφανθούν επίσημα οι αρχαιολόγοι.

«Γιατί», ρώτησα τον καθηγητή Μαριολάκο, «εφόσον είστε και μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), δεν στέλνετε μια αρχαιολογική αποστολή στη λίμνηSuperior;». «Θα έπρεπε, καθόσον τώρα έχουν εντοπιστεί και βυθισμένα λιμενικά έργα στην περιοχή» μου απάντησε. «Από επιστημονική άποψη, οι έλληνες επιστήμονες μπορούν να φέρουν σε πέρας το ερευνητικό έργο – και μέσα σε ένα με δύο χρόνια θα είχαμε τις απαντήσεις. Ομως, το ΚΑΣ είναι ένα γνωμοδοτικό Συμβούλιο, που δεν διαμορφώνει την ερευνητική πολιτική του υπουργείου και, συνεπώς, δεν μπορεί να πάρει αυτό την απόφαση. Πέραν του υπουργείου, βέβαια, υπάρχουν και τα αρχαιολογικά τμήματα του Πανεπιστημίου. Αλλά, για να γίνουν αυτά, πρέπει αφενός να βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι και αφετέρου να το θέλουν και να το ζητήσουν οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι μας» συμπλήρωσε με νόημα.

Αναζήτησα εικόνες μινωικών πλοίων στο Διαδίκτυο, εστιάζοντας στις σκανδιναβικές πηγές προέλευσης, κι άρχισα να πέφτω από έκπληξη σε έκπληξη: τα νότια παράλια της Νορβηγίας (Oestfold) και της Σουηδίας (Bohuslan), αλλά και ένα νησί της Δανίας καταμεσής της Βαλτικής (Bornholm), είναι διάσπαρτα με πετρόγλυφα μινωικών πλοίων της Εποχής του Χαλκού! Μάλιστα, το 2005, δύο σουηδοί καθηγητές Αρχαιολογίας (ο Kristian Kristiansen του Πανεπιστημίου του Gothenburg και ο Thomas B. Larsson του Πανεπιστημίου Umea) εξέδωσαν στο Cambridge University Press βιβλίο με τίτλο «Η αυγή της κοινωνίας της Εποχής του Χαλκού» (The Rise of Bronze Age Society), στο οποίο εξηγούν ότι η πληθώρα αυτών των ευρημάτων – αλλά και επιγραφών τόσο σε Γραμμική Α όσο και σε Γραμμική Β – δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά με πολιτισμική επαφή των Μινωιτών και Μυκηναίων με τη Σκανδιναβία. Σημειώνουν δε ότι πρώτα έφθασαν στη σημερινή Νότια Γερμανία και τη Δανία, όπου έχουν βρεθεί σπαθιά και διαδήματα.

Επειτα, κάτι ακόμη πιο χειροπιαστό υπέπεσε στην αντίληψή μου: το αρχαιότερο σκάφος της Βόρειας Ευρώπης είναι το «Hjortspring» του 350 π.Χ., που τώρα εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας. Οπως μπορείτε να διαβάσετε στη Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Hjortspringboat) ήταν μήκους 21 μέτρων και μετέφερε ως 23 οπλισμένους άνδρες. Κατασκευαστικά είναι ο πρόγονος των Drakkar των Βίκινγκς, αλλά «παραμένει ανεξήγητη η ιδιορρυθμία πλώρης και πρύμνης». Μία ιδιορρυθμία εμφανώς υπαρκτή και σε πολλά από τα χαραγμένα σε γρανίτη «σκίτσα» πλοίων της Εποχής του Χαλκού! Δηλαδή, έχουμε το ενδεχόμενο όχι μόνον να έφθασαν ως εκεί τα πλοία του Μίνωα, αλλά και να μεταλαμπάδευσαν την τεχνογνωσία που έφερε τους Βίκινγκς στη Γροιλανδία και τη Νέα Γη 35 αιώνες αργότερα... 

Για όσους εκ των αρχαιολόγων μας επιθυμούν να ψάξουν το θέμα, υπάρχει το σχετικό βιβλίο «A Pre-Roman Iron-Age Warship in Context», που εξέδωσαν το Viking Ship Museum και το Εθνικό Μουσείο της Δανίας, με την επιμέλεια των Ole Crumlin-Pedersen και Athena Trakadas (!) Για εμάς τους υπόλοιπους, ίσως αρκεί το ότι ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης επανέλαβε αργότερα αυτό το ταξίδι, τον 4ο αι. π.Χ. και περιέγραψε πρώτος και με ακρίβεια το εμπόριο κασσίτερου στην Κορνουάλη, τις παλίρροιες που συναντούσε περιπλέοντας τη Βρετανία, τις διαστάσεις των βρετανικών νησιών, το φιόρδ της Χριστιανίας στη Νορβηγία, τους Γότθους στο νησί Bornholm της Δανίας, τα νησιά Faroe (μεταξύ Σκωτίας και Ισλανδίας, όπου και σήμερα ένα νησάκι ονομάζεται... Mykines) και, τέλος, την Ισλανδία, που τότε πια ονομαζόταν Εσχατη Θούλη.

http://www.tovima.gr