Ήθη Και Έθιμα Των Θεοφανίων Σε Περιοχές Της Ελλάδας

 Μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας σήμερα σε ολόκληρη τη χώρα, ο εορτασμός των Φώτων, με τον οποίο τελειώνει η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Η πλούσια σε ήθη και έθιμα ελληνική παράδοση γιορτάζει με διαφορετικό τρόπο τα Φώτα σε κάθε γωνιά της χώρας, τα οποία εν πολλοίς αναβιώνονται από τους δήμους. Οπως πιστεύει ο λαός, φεύγουν οι… καλικάντζαροι!

Δ. Βόλβης: Αναβίωση του έθιμου των «Αράπηδων»

Το έθιμο των «Αράπηδων»  αναβιώνει ... στον Προφήτη του Δήμου Βόλβης, μέσα από τον Πολιτιστικό Εξωραϊστικό Σύλλογο «Αγία Παρασκευή-Ζωοδόχος Πηγή» Προφήτη. Το δρώμενο θα αρχίσει στις 12 το μεσημέρι στην κεντρική πλατεία του Προφήτη, με παραδοσιακούς χορούς, από το χορευτικό τμήμα του συλλόγου. 

Μία ώρα αργότερα, θα γίνει η είσοδος των Αράπηδων με τη Νύφη, τον Τσολιά, τον Παππού και την Μπάμπω στο χώρο της γιορτής και το γλέντι θα συνεχιστεί με πολλές εκπλήξεις μέχρι αργά το βράδυ. Παλιότερα μεταμφιέζονταν μόνο άντρες, αλλά σήμερα μετέχουν και γυναίκες.

Γαλάτιστα Χαλκιδικής: η καμήλα και η απαγωγή

Πρόκειται για ένα έθιμο που αναβιώνει αδιαλείπτως από τα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που κάποιος ερωτευμένος, προκειμένου να απαγάγει την αγαπημένη του κάτω από τα μάτια του Τούρκου επιτρόπου, σκαρφίστηκε ένα μοναδικό κόλπο. 

Έστησε ένα γλέντι στο χωριό και παράλληλα έφτιαξε το ομοίωμα μιας καμήλας μέσα στο οποίο κρύφτηκε ο ίδιος και οι απαγωγείς φίλοι του που μπήκαν στο σπίτι, έκλεψαν την κοπέλα και την φυγάδευσαν κάτω από το ομοίωμα της καμήλας. Σήμερα, το έθιμο αναβιώνει με το ομοίωμα της καμήλας να γυρνά στο χωριό και με 6 άνδρες να κρύβονται από κάτω χορεύοντας και τραγουδώντας.

Δράμα: Οι αράπηδες και ο Μεγαλέξανδρος

Το έθιμο των αράπηδων μας ταξιδεύει πολλά χρόνια πίσω, τότε που οι νέγροι πολεμιστές του Μεγάλου Αλεξάνδρου, λέγεται πως με τους αλαλαγμούς τους κατάφεραν να φοβερίσουν και να διώξουν τους ελέφαντες των Ινδών αντιπάλων. Σήμερα, οι κάτοικοι της περιοχής ντύνονται με προβιές ζώων, φορούν κουδούνια και χορεύουν στο δρόμο για να διώξουν τα κακά πνεύματα και τους καλικάντζαρους. Το έθιμο αυτό, αναβιώνει και σε αρκετές περιοχές της Καβάλας.

Δωδεκάνησα: Οι βουτηχτάδες κρατούν την ανάσα τους

Σε πολλά Δωδεκάνησα, αλλά κυρίως στο Δ. Σύμης και στο Δ. Καλύμνου, οι βουτηχτάδες, όσοι δηλαδή βουτούν να πιάσουν το σταυρό αψηφώντας τις χαμηλές θερμοκρασίες του νερού της θάλασσας, κρατούν την ανάσα τους για να μείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο κάτω από το κρύο νερό. Και φυσικά, όσο διαρκεί η παγωμένη βουτιά, οι ψαράδες των νησιών με τις βάρκες τους, σχηματίζουν έναν προστατευτικό κλοιό γύρω από τους βουτηχτάδες που θεωρούνται οι τυχεροί της νέας χρονιάς που μόλις μπήκε.

Δ. Ερμιονίδας: «Γιάλα γιάλα»

Στην Ερμιόνη, σύμφωνα με το έθιμο του «γιάλα γιάλα», την παραμονή των Φώτων οι νέοι, κυρίως αυτοί που θα καταταγούν στο στρατό, στολίζουν τις βάρκες στο λιμάνι με κλαδιά από φοίνικες. Τη νύχτα, φορώντας παραδοσιακές στολές τραγουδούν και περνούν σπίτι- σπίτι δεχόμενοι κεράσματα, φτάνοντας το πρωί στο λιμάνι, όπου ανεβαίνουν στις στολισμένες βάρκες και τις κουνούν με δύναμη συνεχίζοντας το τραγούδι «γιάλα-γιάλα» μέχρι να γίνει ο καθαγιασμός των υδάτων, με την κατάδυση του Σταυρού και την εικόνα της Θεοτόκου στη θάλασσα όπου θα βουτήξουν για να τα πιάσουν.

Θεσσαλία: Τα ποτάμια και το ράντισμα

Σε πολλά χωριά της Θεσσαλίας, όπου υπάρχουν ποτάμια, οι κάτοικοι παίρνουν τα εικονίσματα από την εκκλησία και τα μεταφέρουν στο ποτάμι. Εκεί, μέσα στα παγωμένα νερά των ποταμών, ρίχνουν τον σταυρό και με αυτόν ραντίζουν τα εικονίσματα, τα οποία στη συνέχεια επιστρέφουν στην εκκλησία ,ενώ συνηθίζουν να ραντίζουν με το ευλογημένο νερό και τα χωράφια για να έχουν καλή σοδιά. Σε αρκετά χωριά της Θεσσαλίας, βουτούν ολόκληρη την εικόνα μέσα στο ποτάμι.

Δ. Καστοριάς: Αναβίωση των «Ραγκουτσίων»

Ανήμερα των Φώτων στην Καστοριά αναβιώνουν τα «Ραγκουτσάρια». Οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες για να ξορκίσουν το κακό από την περιοχή και ζητούν αμοιβή από τους περαστικούς για το καλό που κάνουν στην πόλη.

Δ. Λευκάδας: Τα Ιερά Πορτοκάλια

Οι πιστοί συγκεντρώνονται πλάι στη θάλασσα και ο ιερέας ρίχνει το σταυρό στο νερό, όπως συμβαίνει σε πολλές περιοχές της χώρας. Όμως, στη Λευκάδα, μαζί με το σταυρό, ρίχνουν στη θάλασσα και ένα μάτσο πορτοκάλια δεμένα μεταξύ τους με σκοινί. Στη συνέχεια, τα ευλογημένα αυτά πορτοκάλια κρεμιούνται πλάι στα εικονίσματα των εκκλησιών.

Χαλκιδική: Ο «βασιλιάς» και οι «φωταράδες»

Σε πολλά χωριά της Χαλκιδικής αναβιώνει ακόμη και σήμερα το έθιμο των «φωταράδων». Ο «βασιλιάς», που είναι φορτωμένος με κουδούνια, ανοίγει τον χορό και τον ακολουθούν οι «φωταράδες», οι πιστοί του υπήκοοι με ξύλινα σπαθιά, που προσπαθούν να αποτρέψουν οποιονδήποτε προσπαθεί να κλέψει ένα λουκάνικο που στήνεται στην πλατεία του χωριού.