Τα γεγονότα της 23ης Σεπτεμβρίου 1943 στο οροπέδιο του ομαλού περιοχής Βιάννου - του Κωστή Βασιλάκη

 A. TA ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Τό ΝΟΕΜΒΡΙΟ τοῦ 1942 (πρίν 76 χρόνια) ὁ καπετάνιος Μανώλης Μπαντουβᾶς καί οἱ ἀντάρτες μετακινήθηκαν ἀπό τόν Ψηλορείτη στά Λασιθιώτικα βουνά, στή θέση Ψαρή Μαδάρα. Τό 1943 οἱ Σύμμαχοι ἄφησαν νά διαρρεύσει πώς θά ἀποβιβαστοῦν στή νότια Κρήτη. Οἱ Γερμανοί ἐνίσχυσαν τίς δυνάμεις τους στήν περιοχή Βιάννου. Οἱ ἀντάρτες ἐνισχύθηκαν μέ νέα μέλη ἀπό χωριά Ἡρακλείου καί Λασιθίου.

Οἱ Σύμμαχοι ἐνεθάρρυναν τούς ἀντάρτες  νά χτυπήσουν τούς Γερμανούς γιά νά γίνει πιστευτή ἡ πληροφορία περί ἀπόβασης. Ἀπόβαση ἔγινε τελικά ἀλλά στή Σικελία. Στίς 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1943 ἄρχισαν τά δραματικά γεγονότα, τά ὁποῖα ὁδήγησαν στήν ὁλοκληρωτική καταστρφοή τῶν χωριῶν τῆς Βιάννου. Οἱ ἀντάρτες ἀποσύρθηκαν στήν Ψαρή Μαδάρα. Ἡ τροφοδοσία ἦταν ἀδύνατη. Οἱ ἀντάρτες ἐγκατέλειψαν τό λημέρι τους.

Στίς 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1943 ἔφυγε ἀπό τήν Ψαρή Μαδάρα ἡ τελευταία, 8μελής, ὁμάδα. Εἶχαν μαζί τους μόνο τά ὅπλα τους. Μέλη τῆς ὁμάδας ἦταν: Ἀπό τόν Ἅγιο Θωμᾶ ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ ἐτῶν 21 (κατ’ ἄλλους 19) – ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΠΙΤΣΙΔΙΑΝΟΣ ἐτῶν 40 (ὁμαδάρχης) – ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΧΟΙΝΑΡΑΚΗΣ ἐτῶν 24 – ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΣΟΥΡΑΚΑΚΗΣ ἐτῶν 29. Ἀπό τίς Ἀρχάνες ΜΑΝΩΛΗΣ ΛΥΔΑΚΗΣ ἐτῶν  27 – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΟΥΛΟΥΔΑΚΗΣ ἐτῶν 22 – ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΑΧΑΚΗΣ ἐτῶν 25. Ἀπό τό Καλό Χωριό ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΥΡΟΚΩΣΤΑΣ ἐτῶν 27.

Μετά ἀπό πορεία μιᾶς ὥρας μπῆκαν στό ὀροπέδιο τοῦ Ὁμαλοῦ. Κοντά στήν ἔξοδο τοῦ ὀροπεδίου τούς περίμεναν 20 Γερμανοί μέ πολυβόλα. Σκότωσαν Καλλέργη καί Μαυρόκωστα. Τραυμάτισαν δύο. Οἱ Γερμανοί πλησίασαν καί συνέλαβαν Λυδάκη, Μουλουδάκη, Παχάκη. Ξαφνικά ἔπεσε πυκνή ὀμίχλη, συνηθισμένο φαινόμενο στά Λασιθιώτικα βουνά. Οἱ Γερμανοί μέ τούς τρεῖς αἰχμαλώτους ἔφυγαν. Οἱ τρεῖς ἐπιζήσαντες ἐξαιτίας τῆς ὀμίχλης, κατάφεραν νά φύγουν σέ διαφορετικές κατευθύνσεις. Τόν τραυματισμένο Τσουρακάκη βρῆκε ἕνας γκεσταμπίτης σέ μιά σπηλιά κοντά στήν  Ἔμπαρο. Τοῦ ὑποσχέθηκε νά τόν βοηθήσει. Τόν παρέδωσε στούς Γερμανούς, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τούς τρεῖς αἰχμαλώτους τούς ἐκτέλεσαν στήν Ἀγυιά, στά Χανιά. Ἀπό τούς 8 τῆς ὁμάδας ἔζησαν 2.

[Τά παραπάνω   ἀπό προφορικές καί γραπτές διηγήσεις ἀγωνιστῶν].

 

Β. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ

Ἐμεῖς πού γεννηθήκαμε τίς δεκαετίες 1940, 1950, 1960 ἀκούγαμε διηγήσεις γονέων, παππούδων, γιαγιάδων, συγγενῶν γιά τόν πόλεμο τοῦ 1940, τή μάχη τῆς Κρήτης, τή γερμανική κατοχή, τήν ἀντίσταση. Σταματοῦσαν στό σημεῖο πού ἔφυγαν οἱ Γερμανοί. Ἀπόλυτη σιωπή γιά τόν ἐμφύλιο. Χωρίς νά κατανοοῦμε πολλά πράγματα ζούσαμε τό πάθος, τόν ἐνθουσιασμό πού πολεμοῦσαν ἑνωμένοι τόν κατακτητή. Χωρίς ἔπαρση.

Ἔνιωθαν πώς θά ξανάδιναν ἀκόμα καί τή ζωή τους σέ νέους ἀγῶνες. Οὔτε ξέραμε γιά τά ἀναμνηστικά μετάλια πού τούς δώσανε οἱ Σύμμαχοι. Τό μάθαμε μόνο ὅταν τά ἐπέστρεψαν ὁμαδικά στό Ἀγγλικό προξενεῖο στό Ἡράκλειο, ὅταν ἄρχιζε ὁ Κυπριακός Ἀγώνας. Οἱ διηγήσεις ἦταν ἰδιαίτερα λιγοστές καί συγκεχυμένες γιά τήν 23η Σεπτεμβρίου 1943. Δέν ρωτούσαμε λεπτομέρειες. Οἱ 6 πού ἔπεσαν στόν Ὁμαλό ἦταν μονοψήφιος ἀριθμός μπροστά στό ὁλοκαύτωμα τῆς Βιάννου.  Ἔπειτα νομίζαμε πώς ἔλεγαν γιά τόν Ὁμαλό τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν. Γιά τόν Ὁμαλό στό νομό Χανίων. Τί γυρεύαμε ἐμεῖς ἐκεῖ;

Τή δεκαετία τοῦ 1980, μεγάλοι πιά, ἄνδρες καί γυναῖκες, ἀναζητούσαμε τήν ἱστορική μνήμη. Φτιάξαμε, τά παιδιά τῶν δεκαετιῶν 1940, 1950, 1960, τόν Πολιτιστικό μας Σύλλογο. Τόν εἴπαμε “ὁ Λόγιος”. Μέσα τῆς δεκαετίας 1980 ἦρθε ἐφημέριος ὁ παπα Παναγιώτης. Κι ἄρχισε ἡ μεγάλη πορεία. Κινητοποιήθηκαν ὅλοι οἱ Ἁηθωμιανοί καί οἱ φίλοι τοῦ Ἁγίου Θωμᾶ στή μεγάλη προσπάθεια νά θυμηθούμε ὅσα εἶχαν περάσει στή λησμονιά. Μέ τήν ἐθελοντική προσφορά καί τίς ὁδηγίες τῶν ἁρμόδιων Ἐφορειῶν Μνημείων ἀποκαταστάθηκαν τά ἱστορικά Μνημεῖα. Ὁ θρύλος τῶν 40 (βυζαντινῶν) ἐκκλησιῶν στό λαγκάδι τοῦ Ἀξεδιοῦ δέν ἦταν πιά ἁπλῶς θρύλος. Ἦταν πραγματικότητα.

Στή συμπόρευση αὐτή προστέθηκε ὁ Ἁηθωμιανός πού πέρασε ὅλη τή ζωή του στήν ξενιτιά, στήν Αὐστραλία. Ὁ, τεράστιος γιά τήν προσφορά του, ΜπενετοΓιάννης ἔκανε “τό ὄνειρο τοῦ γυρισμοῦ” πραγματικότητα. Ὑπηρέτησε τό κοινό ὅραμα ὡς μέλος τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου (Πρόεδρος) καί τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου (ἐπίτροπος). Ὄνειρό του νά τιμηθοῦν οἱ πεσόντες στόν Ὁμαλό Βιάννου.

Ἀνάμεσά τους ἦταν καί ὁ ἀδελφός τῆς μητέρας του, ὁ Χαράλαμπος Τσουρακάκης. Μέ πρωτοβουλία καί δικά του ἔξοδα στήθηκε στόν τόπο τῆς θυσίας ἀπέριττο μνημεῖο μέ τά ὀνόματα τῶν 6 πεσόντων. Στίς 23 Σεπτεμβρίου 1995 ἔγινε πρώτη φορά στόν τόπο τῆς θυσίας ἐπιμνημόσυνη δέηση καί τά ἀποκαλυπτήρια τοῦ μνημείου. Ὀργανωτές ὁ Πολιτιστικός Σύλλογος “Ὁ Λόγιος” καί ἡ  Ἐνορία Ἁγίου Θωμᾶ. Ἀπό τήν Ἐνορία Ἀμηρᾶ ὁ ἐφημέριος παπα Μανώλης συμμετεῖχε καί στά ἐτήσια μνημόσυνα πού ἀκολούθησαν. Συνεχίζει ὁ διάδοχός του παπα Μανώλης.

Τό Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2018 ὁ Πολιτιστικός Σύλλογος “Ὁ Λόγιος” καί ἡ Ἐνορία Ἁγίου Θωμᾶ ὀργάνωσαν μνημόσυνο τῶν πεσόντων. Στά κακοτράχαλα βουνά ἀνεβήκαμε ἀπό τό μνημεῖο τοῦ ὁλοκαυτώματος τῆς Βιάννου μέ 6 ἀγροτικά αὐτοκίνητα. Ἐκτός ἀπό τούς ἐκπροσώπους Συλλόγου καί Ἐνορίας ἦταν μαζί μας συγγενεῖς τῶν πεσόντων, ἀκόμα καί παιδιά 5 μέχρι 15 χρονῶν, πού φέρουν ἐπίθετα, κάποιοι καί ὀνόματα, πεσόντων.

Μαζί ὁ παπα Μανώλης, τῆς Ἐνορίας Ἀμηρῶν. Πρώτη φορά συμμετεῖχα στό μνημόσυνο. Ζήλευα ὅσους ἀπό τό 1995 συμμετέχουν, στά κάθε χρόνο, τελούμενα μνημόσυνα. Μετά τήν ἐπιμνημόσυνη δέηση, ἡ Πρόεδρος τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου κατέθεσε στεφάνι καί ὅλοι μαζί εἴπαμε τόν  ἐθνικό ὕμνο. Διάβασα τό κείμενο πού διαβάζετε, ἐσεῖς ἀναγνῶστες, μέ τά ὀνόματα τῶν μελῶν τῆς 8μελοῦς ὁμάδος πού ἔπεσε στήν ἑνέδρα τῶν Γερμανῶν.

Ἐξέφρασα τήν αἰσιοδοξία μου γιά τή συμμετοχή στό μνημόσυνο ἀνδρῶν καί γυναικῶν πού ἔχουν τήν ἡλικία πού εἶχαν οἱ 8 τῆς ὁμάδας (20 ἕως 40 χρονῶν). Κυρίως ὅμως γιά τήν παρουσία 10 παιδιῶν ἡλικίας 5 μέχρι 15 χρονῶν. Μπορεῖ νά μήν καταλαβαίνουν τό βαθύτερο νόημα τῆς θυσίας καί τοῦ χρέους ἀλλά αὐτά τά παιδιά κατακτοῦν καί θα συνεχίζουν νά κατακτοῦν τήν ἱστορική μνήμη.

Μετά τή μακαρία, ἀγόρια μέ τά στιβανάκια τους  (καί τά κορίτσια ἀπό κοντά) ἄρχισαν (χωρίς σύνθημα) νά τρέχουν μαζί μέ τά πρόβατα καί τίς αἶγες πού ἔβοσκαν ἐκεῖ κοντά. Πρίν ἀρχίσουν νά τρέχουν καθήσαμε γιά τή “μακαρία”. Κρασί Ἁηθωμιανό μέ πλούσια ἐδέσματα πού εἶχαν μέλη τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου καί συγγενεῖς τῶν μελῶν τῆς 8μελοῦς ὁμάδος.

Ἡ παρουσία, ἰδιαίτερα τῶν παιδιῶν, μᾶς κάνει νά ἐλπίζουμε πώς θά γίνουν πολύ καλύτεροί τους καί καλύτεροί μας.

Ἀναμφισβήτητα ὑπόσχονται: “ἄμες δέ γ’ ἐσόμεθα πολλῷ κάρρονες”.