Η Πύλη Του Αγίου Γεωργίου Ή Λαζαρέτο

Η ιστορική δίοδος επικοινωνίας της Πύλης του Αγίου Γεωργίου, που καταστράφηκε στις αρχές της προηγούμενης χιλιετίας (1917).

Η ιστορική πύλη που κατασκευάστηκε πριν από 400 χρόνια, και ήταν αφιερωμένη στον Αγιο Γεώργιο, που απεικονιζόταν ανάγλυφα ως καβαλάρης, σε μορφή μεταλλίου, πάνω από το κεντρικό τμήμα της εισόδου, καταστράφηκε βάναυσα με την αιτιολογία ότι από εκείνο ακριβώς το σημείο, έπρεπε να περάσει η λεωφόρος Δημοκρατίας.
Η πύλη παρέμεινε κλειστή για 83 συνολικά χρόνια.

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ

Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ

Η πύλη του Αγίου Γεωργίου είναι γνωστή και ως πύλη του Λαζαρέτο (δηλαδή την πύλη που οδηγούσε στο λοιμοκαθαρτήριο) ή του Μαρουλά (πύλη που οδηγούσε σε ομώνυμο προάστιο.
Η πύλη του Αγίου Γεωργίου ήταν μια από τις τρεις χερσαίες πύλες του ενετικού οχυρωματικού περιβόλου με στρατιωτικό και πολιτικό χαρακτήρα. Οι άλλες δυο ήταν η Πύλη Ιησού (Καινούρια Πόρτα) και η Πύλη του Παντοκράτορα (Χανιώπορτα).

 Μέσα από αυτήν διακινούνταν ο πληθυσμός και τα εμπορεύματα προς την πόλη και από την πόλη προς τα ανατολικά προάστεια.
Το σχέδιο της πύλης είναι έργο του στρατιωτικού μηχανικού και αρχιτέκτονα Giulio Savorgnan (governatore generale alle fortezze), o οποίος ασχολήθηκε με τον οχυρωματικό σχεδιασμό του Χάνδακα κατά την περίοδο 1562-1566. Παρόμοια σε σχεδιασμό και αισθητική αντίληψη πύλη συναντάται και στην Κύπρο και πιο συγκεκριμένα στην Πύλη της Αμμοχώστου (Porta Giulia) που αποδίδεται στον ίδιο αρχιτέκτονα.

Η είσοδος της πύλης από την πλευρά της πύλης σήμερα δεν διασώζεται. Η πρόσοψή της ήταν μνημειακού χαρακτήρα και δέσποζε σε όλη την περιοχή που καταλαμβάνει σήμερα η πλατεία Ελευθερίας.

Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ ΣΗΜΕΡΑ

Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή της πύλης μέσα από το βιβλίο της αρχιτέκτονος και αρχαιολόγου Χρ. Τζομπανάκη, "Χάνδακας η πόλη και τα τείχη" το οποίο εκδόθηκε με τη φροντίδα της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης από την ΕΚΙΜ το 1996.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε ένα απόσπασμα του βιβλίου "Η είσοδος της πύλης από την πλευρά της πόλης είχε σε κάτοψη, σχήμα αντεστραμμένου Τ. Όπως και οι άλλες πύλες του φρουρίου, έτσι και η Πύλη του Αγίου Γεωργίου κατασκευάστηκε από λαξευμένη λιθοδομή κτισμένη κατά το ισόδομο σύστημα. 

Στην πρόσοψή της, την πρώτη που διαμορφώθηκε στο νέο οχυρό περίβολο, ο Savorgnan έδωσε μνημειακή μορφή ακολουθώντας τα μανιεριστικά πρότυπα της εποχής του. Η σύνθεση αναπτύχθηκε με την τήρηση αυστηρών κατακόρυφων αξόνων συμμετρίας, από τους οποίους ο κεντρικός τονίστηκε ιδιαίτερα. 

Εκεί τοποθετήθηκε η καμαρόσχημη είσοδος που οριοθετούσαν δυο προεξέχουσες πλατειές ψευδοπαραστάδες. Η είσοδος τονίστηκε ακόμη περισσότερο με την προσθήκη μιας κατασκευής με αποκλειστικά διακοσμητικό ρόλο: ιωνικοί κίονες υποβάσταζαν θριγκό, στον οποίο είχε χαραχθεί η χρονολογία 1565... 

Εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου, υπήρχαν δυο χώροι που χρησίμευαν για την αποθήκευση όπλων και πολεμοφοδίων και για την παραμονή της φρουράς. Η είσοδος από την πόλη στους χώρους αυτούς, οι οποίοι επικοινωνούσαν και με την κεντρική διάβαση μέσα από τοξωτά ανοίγματα, γινόταν από δυο απλές πόρτες επάνω από τις οποίες υπήρχαν παράθυρα σε σχήμα έλλειψης.  

Η προς τα άνω απόληξη της πρόσοψης διαμορφώθηκε με δυο κεκλιμένα επίπεδα, τα οποία έστεφε ένα έντονα προεξέχον γείσο, ενώ δύο οβελίσκοι τοποθετημένοι στα άκρα της και πέντε ανάγλυφες πλάκες, σε σχήμα κύκλου συμπλήρωναν τη σύνθεση...".
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν η πρόσοψη της πύλης που ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφα στοιχεία από οικόσημα, λέοντες κ.α. πάνω σε εντοιχισμένες πλάκες.
Ειδικότερα: δυο πλάκες, σε σχήμα κύκλου, με τα οικόσημα των Danielle Barbarigo, Paolo Zorzi, Pietro Civran και Lorenzo Marcello διακοσμούσαν το χώρο πάνω από τα ελλειπτικά παράθυρα, εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου. Ανάλογα στο χώρο πάνω από το κεντρικό θύρωμα υπήρχαν δυο κυκλικές πλάκες με ανάγλυφους λέοντες αντωπά τοποθετημένους που πλαισίωναν την κεντρική μορφή, τον ¶γιο Γεώργιο καβαλάρη που κρατούσε στο χέρι του το οικόσημο του capitano generale Paolo Zorzi.

Τέλος, σε μαρμάρινο επιστήλιο υπήρχε λαξευμένη επιγραφή που αναφερόταν στον Paolo Zorzi με τη χρονολογία 1565.
Από το εσωτερικό της πύλης, ξεκινούσε ένας μακρύς θολοσκεπής διάδρομος, που λειτουργούσε ως διάβαση. Το συγκεκριμένο τμήμα της πύλης, σώζεται ως σήμερα, καθώς δεν καταστράφηκε κατά τις εργασίες δημιουργίας της λεωφόρου Δημοκρατίας. Μετά μάλιστα από τις οδηγίες των αρμόδιων υπηρεσιών, διατηρήθηκαν και τα τοιχώματα της ιστορικής στοάς στα οποία, έγιναν μόνο οι αναγκαίες στερεωτικές επεμβάσεις, όπου αυτό ήταν αναγκαίο για λόγους ασφαλείας.
Η εξωτερική απόληξη της στοάς βρισκόταν αρχικά κάτω από το Μοναστήρι του Αγ. Φραγκίσκου (σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο), ενώ αργότερα, σύμφωνα με τον σχεδιασμό του βενετού μηχανικού Giulio Savorgnan, καταργήθηκε και κτίστηκε άλλη στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, δηλαδή μεταξύ του βορείου "orrechione" του προμαχώνα Βιτττούρι και του αμέσως επόμενου τμήματος της οχύρωσης της "piatttattaforma rovescia".  

Η μορφή του θυρώματος ήταν απλή, πάνω από το υπέρθυρό της είχε λαξευτεί η χρονολογία 1565 και κάτω από αυτήν το οικόσημο του capitano generale Paolo Zorzi, πράγμα που μαρτυρεί ότι η πύλη κατασκευάστηκε επί των ημερών του. Από αυτά σήμερα σώζεται μόνο η χρονολογία.
Δυστυχώς σήμερα, δεν διασώζεται τίποτε από τη μνημειακή αυτή πρόσοψη που κάποτε σίγουρα θα αποτελούσε ένα από τα ωραιότερα αρχιτεκτονικά κοσμήματα της πόλης. 
ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΦΩΤ ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ